Кимё фанидан абитуриентлар

XVII. KIMYOVIY REAKSIYA TEZLIGI

Reaksiyani o’rtacha tezligi:

Reaksiya tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalarning konsentrasiyalari ko’paytmasiga to’g’ri proporsional:

V=k[A]ⁿ[B]^m

bu erda V-kimyoviy reaksiya tezligi, k-proporsionallik koeffisienti, [A] va [B] A va B moddalarning ayni vaqtdagi molyar konsentrasiyasi, n va m-A va B moddalarning stexiometrik koeffisienti.

Reaksiya tezligini temperaturaga bog’liqligi Vant-Goff qoidasi bilan ifodalanadi va quyidagi formula asosida hisoblanadi.

bunda V_t1-t₁ dagi reaksiyani tezligi. V_t2-t₂ dagi keyingi tezlik. -reaksiyaning temperature koeffisienti, t₁-boshlang’ich, t₂-keyingi temperatura
To’g’ri reaksiya bilan teskari reaksiya tezligi tenglashganda kimyoviy muvozanat qaror topadi V₁=V₂ bo’ladi.

V₁=V₂ bo’lganligi uchun k₁[A]ⁿ.[B]^m=k₂[C]^z.[D]^t

k₁ va k₂ ma’lum bir temperaturada ayni reaksiya uchun o’zgarmas kattalik bo’lib muvozanat konstantasi deyiladi.

, bo’lganligi uchun , bo’ladi.
Kimyoviy reaksiyada ishtirok etayotgan moddalarning konsentratsiyalarini vaqt birligi ichida o’zjgarishi kimyoviy reaksiyaning tezligi deyiladi.

1. Kimyoviy reaksiya tezligi reaksiyada ishtirok etayotgan moddalar konsentra-tsiyalariga bog’liq.

Kimyoviy reaksiyalarning tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalarning kon-sentratsiyalar ko’paytmasiga teng. Masalan, A + B = C reaksiya uchun v = k[A] • [B].

[A] va [B] A hamda B moddalarning molYar konsentratsiyasi, k-proporsionallik koeffitsienti.

2. Kimyoviy reaksiya tezligiga haroratning ta'siri.

Harorat har 10°C ga oshirilganda reaksiya tezligi 2—4 marta ortadi.

3. Kimyoviy reaksiya tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar tabiatiga bog’liq.

4. Qattiq moddalar uchun reaksiya tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalar-ning sirtiga to’g’ri proportsional.

5. Katalizatorning ta 'siri.

Kimyoviy reaksiyalarni tezlashtiradigan, ammo o'zi o’zgarmay qoladigan moddalar katalizatorlar deyiladi.