Кимё фанидан абитуриентлар

TARKIBNING DOIMIYLIK QONUNI

1799-yilda fransuz olimi J.Prust tomonidan taklif etilgan tarkibning doimiylik qonuni
1809-yilda ko’pchilik tomonidan e'tirof etildi.

• 
  Har qanday toza modda olinish usuli va joyidan qatiy nazar doimiy tarkibga ega boiadi.
  

KARRALI NISBATLAR QONUNINI

J.Dalton 1803-yilda karrali nisbatlar qonunini kashf qildi.

• 
  Agar ikki element bir-biri bilan bir necha kimyoviy birikma hosil qilsa, bu birik- malardagi bir element massasiga to’g’ri keluvchi boshqa element massalari o’zaro kichik butun sonlar nisbatida boiadi.
  

MASSANING SAQLANISH QONUNI

1748-yilda rus olimi M.V.Lomonosov massaning saqlanish qonuni ochgan.

• 
  Kimyoviy reaksiyaga kirishayotgan moddalarning umumiy massasi reaksiya mahsulot-lari umumiy massasiga teng.
  

EKVIVALENTLAR QONUNI

Kimyoviy elementlar bir-biri bilan o'z ekvivalentlariga proporsional bo’lgan massa miqdorlarda birikadi yoki almashinadi (Ekvivalentlar qonuni).
Elementning ekvivalentligi deb 1 mol yoki 1 g vodorod atomi bilan birikadigan yoki shuncha miqdor vodorod o’rnini oladigan miqdoriga aytiladi.

EKVIVALENT

	Modda	Formula	Misol
1	Oddiy modda	E  ^A^r 	E  ^24 12 Mg 2
2	Asos	E  ^M^r n(OH )	E  ^40 40 NaOH 1
3	Oksid	E  ^M^r Атомлар сони 	E  ^64 16 ^SO^21 4
4	Kislota	E  ^M^r n(H )	E  ^98 49 H 2SO4 2

5

Tuz

E  ^M^r Атомлар сони 

E  ^342 57 Al2 ( SO4 )3 2  3

oksidlarning ekvivalenti
^{Bunda: M}r ^{— oksidning molekular massasi;  — oksid hosil qiluvchi elementning valentligi; n}
— oksid hosil qiluvchi elementning shu oksiddagi atom soni. Asoslarning ekvivalenti
^{Bunda: M}r ^{— asosning molekular massasi; n(OH) — asosdagi gidroksid guruh soni.} Kislotalarning ekvivalenti
^{Bunda: M}r ^{— kislotaning molekular massasi;}
n(H) — kislota tarkibidagi metallga o’rnini bera oladigan vodorod atomlari soni. Tuzlarning ekvivalentligi
^{Bunda: M}r ^{— tuzning molekular massasi;}
 — tuz hosil qiluvchi metallning valentligi;
n — tuz hosil qiluvchi metallning shu tuzdagi atom soni.


Ekvivalent nomalum bo’lgan elementning ekvivalenti malum bo’lgan element bilan hosil

qilgan birikmasiga qarab ikkinchi elementning nomini aniqlashda. foydalaniladi.
m_{1 } E₁ m₂ E₂
formuladan

• 
  Ekvivalent — teng qiymatli demakdir.
  

Elementning ekvivalentligi deb, 1 mol vodorod atomlari bilan birikadigan yoki kimyo-viy reaksiyalarda shuncha vodorod atomlarining o’rnini oladigan miqdoriga aytiladi.
Elementning 1 ekvivalenti massasi uning ekvivalent massasi deb ataladi (vodorod uchun 1 g/mol).

• 
  Murakkab moddaning ekvivalenti uning 1 ekvivalent vodorod bilan qoldiqsiz ta'sirlashadigan yoki boshqa har qanday moddaning bir ekvivalenti bilan ta'sirlashadigan miqdoridir.
  

Demak, moddalar ularning ekvivalentlariga mos ravishda o’zaro ta'sirlashadilar. Bu ekvialentlik qonuni deb ataladi:
Moddalar bir-biri bilan ularning ekvivalentlariga proporsional miqdorlarda ta'sirlashadilar. o’zaro ta'sirlashayotgan moddalar massalari (hajmlari) ularning ekvivalent massalariga (hajmiga) proporsionaldir.
Ekvivalent hajm — moddaning 1 ekvivalenti egallaydigan hajm boiib, gazsimon holat uchun qoilanadi (1 ekvivalent hajm H — 11,2 l/rnol, O — 5,6 l/mol).