Faradeyning 1-qonuni: elektrodda ajralib chiqadigan moddaning miqdori faqat birgina omilga-eritmadan o’tayotgan elektr miqdoriga proporsionaldir.
N°
if
|
Elektrolitlar
|
Elektroliz mahsuloti
|
|
|
katodda
|
anodda
|
1
|
Faol metallar bilan kislorodli kislotalardan hosil bo’lgan tuzlar
|
H2
|
02
|
2
|
Faol metallar bilan kislorodsiz kislotalardan hosil bo’lgan tuzlar
|
H2
|
H2S, galogen
|
3
|
Kam faol metallar bilan kislorodli kislotalardan hosil bo’lgan tuzlar
|
Metall. Agar H+ ionining konsentratsiyasi katta bo’lsa
|
O2
|
4
|
Kam faol metallar bilan kislo-rodsiz kislotalardan hosil bo’lgan tuzlar
|
Metall, bazi hollarda H2 (Ioni-ning konsentratsiyasi ko’p bo’lsa)
|
H2S, galogen
| Faradeyning 2-qonuni: turli moddalarning eritmasidan bir xil miqdorda elektr toki o’tganda, elektrodlarda ekvivalent og’irliklariga proporsional miqdorda moddalar ajralib chiqadi.
XXI. VODOROD KO’RSATKICH
.Suv juda kuchsiz elektrolitdir
.Suvning dissotsiyalanish darajasi u=1,8.10m
.Demak suv juda oz bo’lsa ham H va OH ionlariga dissotsiyalangan bo’ladi
H2O H+OH
.Toza suvda va neytral eritmalarda (H) va (OH) ionlarining soni teng bo’ladi.
.[H]=[OH]=10-7 mol/i
.Suvga kislota yoki ishqor eritmalarini qo’shilishi hisobiga suvda ionlar muvozanati siljiydi, yani (H) yoki (OH) ionlarning konsentrasiyasi o’zgaradi.
Ammo (H) va (OH) ionlarini ko’paytmasi o’zgarmaydi.
[H][OH]=10-14 mol/i
pH=-Ig[H] bo’ladi
Neytral eritmaning pH=7 ga teng
pH=-Ig10-7 =-(-7)=7
[H]
|
10-1
|
10-2
|
10-3
|
10-4
|
10-5
|
10-6
|
10-7
|
10-8
|
10-9
|
10-10
|
10-11
|
10-12
|
10-13
|
10-14
|
pH
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
Eritma muhiti
|
Kuchli kislotali
|
Kuchsiz kislotali
|
Neytral
|
Kuchsiz ishqoriy
|
Kuchli ishqoriy
|
O’zgarishi
|
Ortadi
|
.
|
Ishqoriylik ortadi
|
|
00
|
01
|
02
|
03
|
04
|
05
|
06
|
07
|
08
|
09
|
Ўндан
бир
|
|
Юзданбир
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0
|
1,000
|
0,977
|
0,955
|
0,933
|
0,912
|
0,891
|
0,871
|
0,851
|
0,832
|
0,813
|
1
|
0,974
|
0,966
|
0,75
|
0,741
|
0,725
|
0,708
|
0,692
|
0,676
|
0,661
|
0,616
|
2
|
0,631
|
0,617
|
0,603
|
0,582
|
0,575
|
0,562
|
0,55
|
0,538
|
0,525
|
0,513
|
3
|
0,501
|
0,409
|
0,479
|
0,468
|
0,457
|
0,447
|
0,437
|
0,427
|
0,417
|
0,407
|
4
|
0,398
|
0,389
|
0,38
|
0,372
|
0,363
|
0,355
|
0,317
|
0,339
|
0,331
|
0,324
|
5
|
0,316
|
0,309
|
0,302
|
0,295
|
0,288
|
0,282
|
0,275
|
0,269
|
0,263
|
0,275
|
6
|
0,251
|
0,245
|
0,24
|
0,234
|
0,229
|
0,224
|
0,219
|
0,214
|
0,2
|
0,204
|
7
|
0,2
|
0,195
|
0,191
|
0,186
|
0,182
|
0,178
|
0,174
|
0,17
|
0,166
|
0,160
|
8
|
0,158
|
0,155
|
0,151
|
0,148
|
0,145
|
0,141
|
0,138
|
0,135
|
0,132
|
0,129
|
9
|
0,126
|
0,123
|
0,12
|
0,117
|
0,115
|
0,112
|
0,110
|
0,107
|
0,103
|
0,102
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Жадвалдан қуйдаги тартибда фойдаланилади :
Биринчи мисол: Айтайлик эритманинг рН=3,24 га тенг бўлсин. Жадвалдаги ўндан бир матриссадан “2” ни
Юздан бир матриссадан “4”ни топиб. улардан ўтказилган чизиқларни кесишган жойидан Н+ Водород ионларини концентрацияси қийматини
топамиз ва уни
10-3(“-3” рН нинг характеристикасидаги 3нинг манфий қиймати ) га кўпайтирамиз Демак рН 3,24 бўлса унда (Н+) =0,575 х 10-3 .
Иккинчи мисол : Эритмадаги (Н+) водород ионларини концентрацияси 1,32 х10- 8 га тенг бўлса уни 0,132х10-7 кўринишида ёзамиз.
Сўнгра 0,132 сони жадвалдан олинади. Топилган сондан горизонтал ва вертикал чизиқлар ўтказиб рН қийматининг вертулдан кейинги
икки қиймати топилади. Бизнинг мисолимизда улар 0,88 рН қийматининг
характеристикаси, (Н+) ионии концентрациясининг қийматидаги 10-7 кўпайтувчининг даражасидаги соннинг мусбат ишорали қийматига тенг.
Демак,
(Н+)= 1,32х10-8=0,132х10-7 бўлса, унда рН=7,88 га тенг бўлади PPқийматлар
Водород кўрсатгич
Сув жуда оз булса хам Н+ ва ОН- ионларига диссотцияланади Н2О=Н++ОН-
[Н+]+[ОН-]-=10-14га тенг бўлади тоза сув ва нейтрал эритмаларда [Н+]ва [ОН-]ионлар сони тенг бўлади [Н+]+[ОН-]= 10-7
Сувга кислота ёки ишкор эритмаси қўшилиши хисобига сувда ионлар мувозанати силжийди яъни [Н+]ва [ОН-] ионларнинг концентрасияси
ўзгаради,аммо [Н+]ва [ОН-] ионлар кўпайтмаси ўзгармайди.
[Н+]+[ОН-]-=10-14 бунда логарифими рН+рОН=14 га тенг. рН=14-рОН ёки рОН=14-рН га
Нейтрал эритмада рН=7га тенг яъни рН=-lg [Н+]=10-7=-(-7)=7
[Н+]
|
10-1
|
10-2
|
10-3
|
10-4
|
10-5
|
10-6
|
10-7
|
10-8
|
10-9
|
10-10
|
10-11
|
10-12
|
10-13
|
10-14
|
рН
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
Эритма мухит
|
Кучли кислотали
|
Кучсиз кислотали
|
нейтрал
|
Кучсиз ишқорий
|
Кучли ишкорий
|
Узгариши
|
Кислоталилик ортади ←
|
0
|
→ Ишқорийлик ортади
|
XXII. METALLAR.
Qora metallar - temir va uni qaYta ishlashning asosiy mahsulotlari cho’yan va po’latlardir.
• Rangli metallar - temirdan boshqa metallar va ularni qayta ishlangan mahsulotlaridir.
Rangli metallar temir zichligiga (7874 kg/m3) nisbatan zichligining katta va kichikligiga qarab:
Yengil metallar (litiy, natriy, kaliy, kalsiy, aluminiy, magniy, titan, rux, surma va b.);
Og’ir metallar (texnetsiy, kadmiy, nikel, simob, qalay, qo’rg’oshin, mis, kobalt va b.).
Tashqi ta'sirlarga chidamli va zargarlik, ziynat buyumlari tayyorlash uchun ishlatilishiga qarab:
• Nodir metallar (kumush, oltin, platina, radiy, palladiy va b.).
Tabiatda kam tarqalgani (siyrak-yer elementlari), boshqa metallardan keskin farqlanuvchi ayrim xossalariga (yarim o’tkazgichligi, radioaktivligi, yuqori haroratda suyuqlanishiga) qarab:
• Noyob metallar (aktinoidlar, lantanoidlar, molibden, volfram, vanadiy, niobiy, tantal, radiy, toriy va b.). kabi tiplarga bo’linadi.
Metallar va ular birikmalarining xossalari.
Na3PO4 Na2HPO4 NaH2PO4 (ishqoriy metallarda)
e ruvchanligi kamayib boradi
Ca3(PO4)2 CaHPO4 Ca(H2PO4)2 (ishqoriy yer metallarda)
e ruvchanligi ortib boradi
2Mg chapda 2Me(NO2)n+nO2
Me(NO3)n 4Mg - Cu 2Me2On+4nNO2+nO2
Cu o’ngda Me+2nNO2+nO2
4 ) Li Os
Engil metallar Og’ir metallar
0,53 g/sm3 5 g/sm3 22,6 g/sm3
5 ) Hg W
oson suyuqlanadigan qiyin suyuqlanadigan
-390C +10000C +33900C
6) Metalarni issiqlikni o’tkazuvchanligi kamayib borish tartibi.
Ag,Cu,Au,Zn,Ni,Fe,Pt,Hg.
7) Metallarni elektr tokini o’tkazuvchanligi kamayib borish tartibi.
Ag, Cu,Au,Cr,AI,Mg,Na,Ir, W,Be,Li,Fe,Hg,Bi.
II) Metallarning olinishi (Metallarni tabiiy birikmalaridan ajratish usullari)
|
Olinish usuli
|
Asosiy reagent
|
Misollar
|
Qaysi metallar olinadi.
|
1
|
Pirometallurgiya (karbotermiya)
|
Me2Ox ni C yoki CO bilan
|
FeO+CO Fe+CO2
|
Fe
|
2
|
Vodorodotermiya
|
Me2Ox ni H2 bilan
|
CuO+H2 Cu+H2O
|
Cu
|
3
|
Metallotermiya
|
AI
|
Cr2O3+2AI 2Cr+AI2O3
|
Cr
|
4
|
Gidrometallurgiya
|
Linadigan metall tuzining eritmasiga aktivroq metal ta’sir ettirib olinadi.
|
CuSO4+Fe Cu+FeSO4 (eritmada sodir bo’ladi)
|
Cu
|
5
|
Elektrometallurgiya
|
Metall birikmalarini elekrtoliz qilish
|
2NaCI 2Na+CI2
yuqori temperaturadagi suyuqlanmasida sodir bo’ladi
|
Ishqoriy er metallar va AI.
|
Beketov qatori
Li,Cs,Ba,Ca,Na,Mg,AI,Mn,Zn,Gr,Cd,Co,Fe,Ni,Sn,Pb,(H)Sb,Bi,Cu,Hg,Ag,Pi,Au,Fe.
<— Oddiy moddalarning qaytaruvchilik xossalarining kuchayishi, -ne~
|
Li
|
Cs
|
K
|
Ca
|
Na
|
Mg
|
Al
|
Mn
|
Zn
|
Cr
|
Fe
|
Ni
|
Sn
|
Pb
|
H
|
Cu
|
Ag
|
Hg
|
Au
|
-3,04
|
-3,01
|
-2,92
|
-2,87
|
-2,71
|
-2,37
|
-1,66
|
-1,18
|
-0,76
|
-0,74
|
-0,44
|
-0,25
|
-0,14
|
-0,13
|
0,00
|
+0,34
|
+0,80
|
+0,85
|
+1,50
|
Li+
|
Cs+
|
K+
|
Ca+2
|
Na+
|
Mg+2
|
Al+3
|
Mn+2
|
Zn+2
|
Cr+3
|
Fe+2
|
Ni+2
|
Sn+2
|
Pb+2
|
2H+
|
Cu+2
|
Ag+
|
Hg+2
|
Au+3
|
Gidratlangan ionlarning oksidlovchilik xossalarining kuchayishi, + ne~—>
|
O’G’ITLAR
Makroelementlar - C, O, H, N, P, S, Mg, K, Ca;
Mikroelementlar — Fe, Mn, B, Cu, Zn, Mo, Co;
Azot fosfor va kaliy elementlari o’simliklar uchun muhim.
Ayrim mineral o’g’itlar tarkibidagi ozuqa elementlari
Nomi
|
Asosiy komponent formulasi
|
Nomi
|
Asosiy komponent formulasi
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |