Kichik biznesda tadbirkorlik taraqqiyotining sabab va omillari

Tadbirkorlikning huquq va majburiyatlari
“Tarbirkorlik to’g’risida”gi qonunda kichik biznes va tadbirkorlik tuzilmalari uchun, ularning tashkiliy – huquqiy shakllaridan qat’i nazar, umumiy bo’lgan huquq va majburiyatlarni ajiratib ko’rsatish mumkin. Bu qonunga asosan har qanday ishbilarmonlik subiekti quyidagi huquqlarga ega:

• 
  Mamlakat qonunlari, Oliy kengash qarorlari va davlat boshqaruv orgonlari hujjatlari bilan ma’n etilmagan har qanday xo’jalik foaliyati bilan shug’illanish;
  
• 
  Qonunga qarshi bo’lmagan har qanday korxona yoki tashkilot bunyod etish;
  
• 
  Tadbirkorlik foaliyatini olib borish uchun shartnoma asosida begona fuqarolarni, korxona , tashkilotlarning, shu jumladan , xorijiy yuridik va jismoniy shaxslarning mulkini, pul vositalarni va ba’zi bir mulkka bo’lgan huquqlarini jalb etish;
  
• 
  Qonuniy yo’l bilan qo’lga kiritilgan mulk bilan begona xo’jalik subiektlarining foaliyatida ishtirok etish;
  
• 
  Respublikadagi joriy qonunlar va tuzilgan shartnomalar asosida o’zining xo’jalik dasturini mustaqil shakllantirish, o’z mahsuloti uchun iste’molchi va ta’minotchini mustaqil tanlash, ko’rsatadigan xizmatiga ta’rif va mahsulotiga narxlarni mustaqil belgilash.
  
• 
  Ishlovchilarni amaldagi qonuin va mehnat shartnomasi asosida ishga qabul qilish va ishdan bo’shatish.
  
• 
  Yollangan shaxslar uchun mehnatiga haq to’lash va boshqa daromad turlari shakllarini tarkibini va miqdorini belgilash.
  
• 
  O’zining pul vositalarini saqlash va barcha turdagi hisob kitob, kredit operatsiyalarini bajarish uchun banklarda hisob raqamlarini ochish.
  
• 
  Ishbilarmonlik faoliyatidan kelgan daromadning soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar to’langanidan qolgan qismini o’z hoqishi bo’yicha ishlatish.
  
• 
  Cheklanmagan miqdorda har qanday shaxsiy daromad olish.
  
• 
  Davlat ta’minoti va ijtimoiy sug’urta tizimidan foydalanish.
  
• 
  Sudda, arbitrajda vahakamlik sudida da’vogar va javobgar bo’lish.
  
• 
  Xorijiy valyuta sotib olish va joriy qonunlar asosida tashqi iqtisodiy faoliyatni mustaqil amalga oshirish.
  

Ishbilarmonlarning huquq va majburiyatlari, ularning jamiyat va respublika oldidagi hamda yollangan ishlovchilar va xo’jalikdagi sheriklari oldidagi huquq va majburiyatlariga uzviy bog’likdir.
Tadbirkorlarning majburiyatlari quyidagilar:

• 
  Amaldagi qonun va tuzilgan shartnomadan kelib chiqadigan barcha majburiyatlani bajarish.
  
• 
  Ishga yollanib ishlay olinayotgan fuqarolar bilan shartnomalar tuzish (agar zarurat tug’ilsa) qonun asosida jamoa shartnomasini tuzish. Yollangan ishlovchlarning o’z manfaatlarini himoya qilish uchun kasaba uyushmalariga birlashishlari to’sqinlik qilishi mumkin emas.
  
• 
  Mehnat shartnomalarida ishlovchilarga belgilangan malaka darajasini, respublika hukumati tomonidan belgilangan minimal ish haqidan kam bo’lmagan ish haqi miqdorini va boshqa ijtimoiy - iqtisodiy kafolatlarni inobatga olish.
  
• 
  Davlat ijtimoiy – sug’urta fondiga yollanib ishlayotgan shaxslar uchun sug’urta ajratmalarini respublika qonunlarida ko’rsatilgan usul va belgilangan miqdorlarda to’lab boorish.
  
• 
  Amaldagi foyda va yo’riqnomalar asosida atrof muhid (ekologiya) hafsizligini , ishlab chiqarish sanitariya va gigeniyasi va madaniyatini yusaltirish bo’yicha chora-tadbirlarni amalgam oshirish;
  
• 
  O’zining moliyaviy ahvolidan qat’iy nazar, shartnoma asosida ishga jalb etilgan barcha ishchi- xizmatchilar bilan hisob-kitob qilish;
  
• 
  Iste’molchilarning huquqlari va qonuniy manfaatlariga amal qilish;
  
• 
  Mamlakat qonunlariga binoan litsenziyalanishi (ruxsat olinishi ) ko’rsatilgan foaliyat turlariga belgilangan tartibda maxsus ruxsatnoma (litsenziya) olish.