|
Daraxt, yog‘och, shox va boshqa materiallarni kesish uchun ishlatiladigan arralar.
Yog‘och buyumlarni bezashda suyak, shox, toshlar va plastmassa kabi boshqa materiallarni ishlob berishda ularni kesish, arralash, tekislash, silliqlash, jilvirlash ishlari maxsus arralarda bajariladi. Daraxt, yog‘ochlarni kesishda benzin bilan ishlaydigan motorli zanjirlardan foydalanamiz. Daraxt va yog‘ochlarni arralashda ishlatiladigan asboblarga о‘xshash suyak, shox va boshqa materiallarni kesishda maxsus arralardan foydalanamiz. Suyak о‘ymakorligi Xindiston, Xitoy, Afrika Sharq mamoakatlarida rivojlangan. Suyak о‘ymakorligi О‘zbekistonda xalq amaliy san’atining ichida boshqa turlari kabi tez suratlar bilan rivojlanmoqda.
Suyak о‘ymakorligi juda qadimiy san’at, suyakni kesib, yо‘nib tasvir tushirilgan buyumlar va xaykalchalar tayyorlanadi. О‘zbekistonda suyak о‘ymakorligi 1959 yili kirib keldi. Xalq amaliy san’atining turlari pichoqchilikda oddiy suyaklardan qoramolning, echkining shoxlaridan ishlangan. Suyak о‘ymakorligi parma, egov ham da о‘ziga xos mukammal asboblar ishlatiladi. Suyak о‘ymakorligi texnologiyasi. Kerakli materiallarga mos keladigan suyak turi va bо‘lagi tanlanadi. Suyakni ortiqcha bо‘laklarini arralab olib tashlanadi. G‘adir-budur joylari egovda tekislanadi. Suyakka qalam bilan gul chiziladi va о‘sha chiziq bо‘yicha naqsh ishlanadi, ham da yо‘ng‘ir tosh bilan jilvir beriladi.
Ish sо‘ngida buyumni bо‘r va spirt bilan yaxshilab artib chiqiladi. Arradan foydalanishda quyidagi xavsizlik qoidalariga rioya qilish shart.
Arralanadigan materialni dastgox iskanjasiga qimirlamaydigan qilib о‘rnatish.
Arralashni boshlashda aranireja chizig‘i bо‘yicha tо‘g‘ri yо‘naltirish uchun birorta yog‘och bо‘lagidan iborat tirgakdan foydalanish.
Arralashni boshlayotganda arra tishlarini qо‘l barmoqlari bilan yо‘naltirish mumkin emas.
Arralash vaqtida qо‘lni arraga yaqin qо‘yib turish mumkin emas.
Arralash tugagandan keyin arrani dastgoxdan о‘z о‘rniga qо‘yish shart.
Dastgoxni qipiqlardan chо‘tka yoki kichik supurgi bilan tozalash.
Arralash- bu keraksiz qismlarni yotqizib kesib tashlash mumkin xuddi 67 rasmdagidek yoki tiski qo’yib kesib olishimi ham mumkin. Ehtiyotkorlik bilan kerakli chiziqqacha arralashimiz kerak. Arralash mobaynida biz arrani qattiq bosmasligimiz kerak. Undan yumshoq va uni tez harakatlantirib ishlasak maqsadga muvofiq bo’ladi. Agar arra qaytadan charxlansa ish unumdorligi ortadi. Aslini olib qaraganda arraning tishlarini chapparasini chiqarganimiz bizga yog`ochni osongina arralash imkonini beradi. Agar birikish joyining bir tomoni keng bo`lsa tashqi belgilangan tomoni arralanadi va yog`ochning ortiqcha qismi olib tashlanadi.1
Yog‘ochdan buyum tayyorlash uchun kerakli material arralab olingandan sо‘ng uning sirtini silliqlab tekislash va aniq о‘lchamga keltirish uchun randalash ishlari bajariladi. Bu maqsadda turli xil randalardan foydalaniladi (15- rasm).
Duradgorlik randalari vazifalariga kо‘ra sirtlarni tozalash, silliqlash, tekislash maqsadida ishlatiladigan va maxsus randalarga bо‘linadi. Bular sherxebel, taxta randa, mushranda, japs-randalardan, zakrov randa, chok randa, konish randa, dila randa, chorabzal randalar va boshqalardan iborat.
Xulosa
Xulosa o’rnida shuni aytish joyizki О‘lchov andazalari bir xil buyumni kо‘plab tayyorlashda qо‘llaniladi. О‘lchov andazasi bir xil uzunlikni kо‘p marta о‘lchash uchun kerakli kattalikda tayyorlangan reyka, tayoqcha yoki shu kabilardan iborat. Shu maqsadda tayyor buyum namunasidan ham foydalanish kerak.
Rejalar deb tayyorlanadigan buyumning kerakli о‘lchamlardagi shakllarini yog‘och materiallariga chizishni aytiladi. Rejalash uchun yuqorida aytilgan о‘lchash asboblari bilan birga xatkash, qalam, har turli rejalash andozalaridan foydalaniladi.
Xatkash yog‘ochning belgilangan qirrasiga tayangan xolda unga parallel chiziqlar chizish uchun ishlatiladigan moslama u kunda uning teshiklariga о‘rnatiladigan reykalar о‘ziga urnatiladigan bir yoki bir necha mix yoki qalamlardan iborat bо‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
