Kesimlarda materiallarni grafik tasvirlashdagi ahamiyati Reja: Kirish. I. Asosiy qism

 
ODDIY QIRQIM VA UNING TURLARI 
Detalning ichki tuzilishini aniqlash maqsadida bitta kesuvchi tekislik 
qo‘llanilsa, hosil bo‘lgan qirqim 
oddiy qirqim 
deyiladi. kesuvchi tekislik 
proyeksiya tekisliklaridan biriga parallel qilib o‘tkazilsa, qirqim o‘sha 
proyeksiyalar tekisligida tasvirlanadi va o‘sha tekislik nomi bilan ataladi. Masalan, 
6.3-chizmada kesuvchi 
A 
tekislik 
V 
ga parallel, ya’ni kesuvchi tekislik frontal 
proyeksiyalar tekisligiga parallel bo‘lgani uchun 
frontal qirqim 
deb ataladi. 
kesuvchi tekislik gorizontal proyeksiyalar tekisligiga parallel bo‘lsa, bunday 
qirqim 
gorizontal 
qirqim 
deb 
ataladi 
(18-chizmaga 
qarang). 
Agar kesuvchi tekislik profil proyeksiyalar tekisligiga parallel bo‘lsa, bu 
holatda 
profil qirqim 
hosil bo‘ladi (19-chizma, 
b
). Bunday qirqimlar 
oddiy 
yoki 
to
‘
liq qirqimlar 
deb ham ataladi.
 
 
 
 

---

II.Xulosa 
Materiallarning grafik belgilari (D.st. 2.306-96)
.
Chizmalarda buyum yoki 
qurilish konstruksiyalari yaqqolroq bo’lishi uchun tasvirlar ko’rinishlar, kesimlar, 
qirqimlarda shartli grafikaviy belgilar qo’llaniladi. Dst 2.306-96 ga muvofiq turli 
materiallar uchun ularni kesimda grafik usulida belgilash qoidalari (belgilar) 
o’rnatilgan. Detal chizmasida kesim yoki qirqim qo’llanilgan bo‘lsa, o‘sha joy
yuzalari ma’lum tartibda belgilanishi lozim. Detal metalldan yasalgan bo‘lsa,
kesim yoki qirqim shtrixlab chiqiladi, Shtrix chiziqlari detaining asosiy kontur 
(hoshiya chizig'i) yoki o‘q chizig’iga nisbatan 45° burchak ostida o’ng yoki
chap tomonga qiyalatib chiziladi. Shtrixlanayotgan yuza ingichka tutash chiziqda 
bajariladi. Bitta detaining barcha ko‘rinishlarida bajarilgan qirqim yoki
kesimlarida bu yuzalar bir tomonlama shtrixlanishi va shtrixlar orasi ham
o‘zaro teng bo‘lishi shart. 
Yog'ochdan boshqa materiallar metallar kabi hoshiya chizig’iga nisbatan
45° burchakda qiyalatib chiziladi. Shtrixlar orasidagi masofalar materiallarning 
turiga qarab har xil bo'ladi. Metallar, charm, rezina, tabiiy tosh, betonlarda
1,5—2 mm olinsa, sopol (keramika) va silikatli materiallarda qo‘shaloq
chiziqlar oralig'i 1,5—2 va 5—7 mm olinadi. Tabiiy tuproq uchta-uchta o'zaro 
parallel kalta chiziqlar oralig‘i 1—2 mm, to'plam chiziqlar oralig‘i 3—5 mm
qilib qoldiriladi. 
Qurilish materiallari va boshqa ayrim buyumlarni shtrixlash gardish (ramka) 
chizig’iga nisbatan 45
°
burchak ostida ingichka tutash chiziqlar tarzida chiziladi 

---

Agar shtrix chiziqlari yo’nalishi gardish (kontur) chiziqlari bilan to’g’ri kelib 
qolsa, u holda 30
°
yoki 60
°
burchak ostida qo’llash mumkin. 
Detallarga kesim yoki qirqim qo'llanilganda ularning kesilgan yuzalarini
standartga muvofiq shartli belgilash qabul qilingan. Materiallarning turiga
qarab, chizmada ularni tez va oson aniqlash maqsadida turlicha ko‘rinishlarda
shtrixlanadi.
Kesim deganda detalning shaklini uning o‘qiga perpendikular qilib