Kesimlarda materiallarni grafik tasvirlashdagi ahamiyati Reja: Kirish. I. Asosiy qism

 
 
15-chizma 

---

 
16-chizma 
 
 
17-chizma 

---

17-chizma, 
b 
dagi yaqqol tasvirda kesuvchi tekislik orqali qirqimni aniqroq 
ko‘rsatish uchun detalning oldingi yarmi siljitilgan. ko‘rinib turgan frontal 
qirqim detalning bosh ko‘rinishida tasvirlangan.
 
 
QIRQIM TURLARI
Ko‘rinishlarda qirqim hosil qilish uchun kesuvchi tekislik orqali kesilgan 
joylar fikran avval bosh, so‘ngra boshqa ko‘rinishlarda aniqlanadi. Qirqimga 
tushgan yuzalar kesim kabi bir yoqlama shtrixlanadi. 18-chizmada kesuvchi 
B 
tekislik 
H 
ga parallel qilib o‘tkazilgan. Detalning ustdan ko‘rinishida silindrik 
teshik qirqimda ochiq ko‘rinadi (18-chizma, 
b
). Detalning qirqimini yaqqol 
tasvirda aniq ko‘rsatish maqsadida uning qirqilgan ustki qismi yuqoriga 
ko‘tarilgan.
 
18-chizma
 

---

 
19-chizma 
 
19-chizmada ham shu detalning uchta ko‘rinishi va yaqqol tasvirida qirqim 
ko‘rsatilgan. kesuvchi 
C 
tekislik 
W 
ga parallel qilib o‘tkazilgan. shunda 
detalning chapdan ko‘rinishida ichi to‘liq ko‘rinadi (bu yerda 
C 
tekislik izi va 
C–C 
shartli ravishda ko‘rsatilgan). Qirqim qo‘llanilgan chizmaga e’tibor berilsa, 
detalning ichki tuzilishini tasvirlovchi shtrix chiziqlar o‘chirilgan (19- va 20-
chizmalarga q.). Uning o‘rniga kontur chiziq chiziladi. Qirqimda kesuvchi tekislik 
izi detalning sim
metriya o‘qi orqali o‘tsa u tasvirlanmaydi. 19 va 18-chizmalarda 
kesuvchi tekislik detalning turli joylaridan o‘tgan holatdagi qirqimning belgilanishi 
ko‘rsatilgan. Detalning shakli murakkabroq bo‘lsa va uning ichki tuzilishini bitta 

---

ko‘rinishda qirqib ko‘rsatishning imkoniyati bo‘lmasa, boshqa ko‘rinishlarida ham 
qirqim qo‘llaniladi. 20-chizmadagi detalning uchala ko‘rinishida ham qirqim 
qo‘llanilgan. 
A–A 
orqali frontal qirqim, 
B–B 
yordamida gorizontal qirqim 
bajarilgan. Bu yerda kesuvchi tekislik izlari detalning simmetriya o‘qi orqali 
o‘tmaganligi uchun ular 
A–A 
va 
B–B 
tarzida ko‘rsatilgan. Shu chizmada profil 
qirqim belgilanmagan, chunki uni qirquvchi profil tekislik detalning simmetriya 
o‘qi tekisligi orqali o‘tgan.