Kegl cc pechat indd

Masala yechish namunasi
100 kg yukni 10 m balandlikka ko‘tarish kerak 
bo‘l ganda qiya tekislikdan foydalaniladi. Tortuvchi kuch 245 N bo‘lsa, 
uzunligi necha metr bo‘lgan qiya tekislikda bu ishni amalga oshirish 
mumkin?
B e r i l g a n :
F o r m u l a s i :
Y e c h i l i s h i :
m
= 100 kg
h
= 10 m
F
1
= 245 N
g
= 9,81 
F
1
· 
s
= 
F
2
· 
h
,
bundan
,
F
2
= 
mg
.
F
2
= 100 kg
· 
9,8

980 N.
· 
10 m = 4
· 
10 m 

40 m.
Topish kerak
s
= ?
Javobi: s
= 40 m.
Amaliy topshiriq
1. 
Chig‘iriqda bajarilgan ishlarning ham tengligini isbotlashga 
urinib ko‘ring.
2. Ishlar tengligi qonunini gidravlik pressda ham qo‘llanilishini 
isbot lang.

---

95
1. Ponani to‘nkaga qoqishda ham ish bajariladimi?
2. Masofadan yutuq beradigan blok chizmasini chiza olasizmi?
3. Yo‘ldan yutish uchun ko‘char blokdan qanday foydalanish kerak?
35-MAVZU
MEXANIKANING OLTIN QOIDASI. 
MEXANIZMNING FOYDALI ISH KOEFFITSIYENTI
Yuqorida Siz oddiy mexanizmlarning ishdan yutuq bermas 
-
ligi bilan tanishdingiz. Buni kengroq ma’noda qaralsa, 
«har 
qanday mexanik mexanizm kuchdan necha marta yutuq bersa, 
yo‘ldan shuncha marta yutqazadi»
degan xulosaga kelinadi. Bunga 
«
mexanikaning oltin qoidasi
» 
deyiladi.
Oldingi mavzuda biror yukni ma’lum balandlikka ko‘tarishda 
mexa nizmlarning og‘irligini, ulardagi ishqalanishlarni hisobga olmadik. 
Bularni hisobga olinsa, 
m
massali yukni 
h
balandlikka ko‘tarishda 
A
f
= 
mgh
ishga nisbatan ancha ko‘p ish (
A
u
) bajarish zarurligi kelib 
chiqadi. 
A
f
ish 
foydali ish
deb ataladi. 
A
u
– umumiy bajarilgan ish deb 
atalib, 
A
u
= 
A
f

A
q
dan tashkil topadi. 
A
q
– ishqalanishlarni yengish, 
mexanizmning o‘zini ham ko‘tarish va h.k. larni bajarish bilan bog‘liq 
qo‘shimcha ishlar.