Kegl cc pechat indd

53-MAVZU
LINZALAR HAQIDA TUSHUNCHA
Yorug‘likning ikki muhit chegarasida qaytishi va sinishini ko‘rdik. 
Amaliyotda sferik yuzalardan yorug‘likning sinishidan keng foyda -
laniladi. 
Ikki yoki bir tomoni sferik sirt bilan chegaralangan shaffof 
jismga
 
linza
 
deyiladi.
 
Odatda, linzalarni shishadan yasaladi. O‘rta 
qismi chetki qismiga nisbatan qalin bo‘lgan linzalarni 
qavariq
, 
yupqa bo‘lganlarini 
botiq linzalar
deyiladi. Sferik sirtlarning 
O
1
va 
O
2
markazlaridan o‘tuvchi to‘g‘ri chiziq 
linzaning bosh optik o‘qi 
deyiladi (115-rasm). Optik o‘qda yotgan linza markazidagi nuqta
 
linzaning optik markazi 
deyiladi. Qavariq va botiq linzalardan nurning 
o‘tishi turlicha bo‘ladi. Qavariq linzani olib, uni Quyosh nurlariga tik 
holda tutaylik. Linzadan o‘tgan nurni daftar varag‘iga tushiraylik. 
Linzani yuqoriga yoki pastga siljitsak, daftar yuzasidagi yorug‘ dog‘ 
kichrayib, nuqtaga aylanadi va undan tutun chiqadi. Demak, linzadan 
o‘tgan nurlar bir nuqtada to‘planadi (116-rasm). Bu nuqtaga 
linzaning fokusi
(
F
) deyiladi. Linzaning optik markazidan shu 
nuqtagacha bo‘lgan masofa 
linzaning fokus masofasi
deyiladi. 
Linzaga teskari yo‘nalishda parallel nurlar tushirilsa, ular ikkinchi 
tomonda to‘pla 
nadi. Shunga ko‘ra, 
har qanday linzada ik 
kala tomonda 
bittadan fokus bo‘ladi.
Botiq linza bilan shunday tajriba o‘tkazil 
sa, nur-
lar aksin 
cha, sochilib ketadi (117-rasm). Sochilgan nurlarni fikran 
davom ettirilsa, optik o‘q dagi 
F
nuqtada kesishadi. Shu ning uchun botiq 
linzaning fokusi mav 
hum. Shunday qilib,