Кбк: 60. 5(5Ў) 31 Санжар Юлдашев Социологик тадқиқот методологияси [матн] / С. Юлдашев. Т.: Тошкент ислом университети, 2018. 228 б. (575. 1) Кбк: 31

бўлишлари лозим.
2. Бирламчи маълумотлар базасини шакллантириш
Ҳар бир тадқиқот ишини режалаштириш ва ташкил этиш 
учун муайян ахборот хомашё базаси керак бўлади. Улар статистик, 
информацион ва бошқа турдаги материаллар бўлиши мумкин. 
Социолог ушбу материалларга таянган ҳолда барча социологик 

---

65
ҳужжатлар, хусусан, тадқиқот дастури, анкета, ҳисобот, таҳлилий 
ҳужжат кабиларни тайёрлайди. Ушбу маълумотлар тадқиқот учун 
бирламчи ролни бажаради. Чунки асосий маълумот бўлиб, албатта, 
социологик тадқиқот давомида тўпланадиган эмпирик маълумотлар 
саналади. Бирламчи маълумотлар асосида тадқиқотчи томонидан 
саралаш жараёнини лойиҳалаштиришда, дала тадқиқоти учун 
сўров нуқталарини ташкил этишда, интервьюерлар звеносини 
шакллантиришда ва бошқа ташкилий масалаларни ҳал қилишда 
фойдаланиш мумкин. Ушбу таъкидлаб ўтилган ишлар бирламчи 
маълумотлардан миқдорий фойдаланишга мисол бўла олади. Ундан 
ташқари, тадқиқот давомида бирламчи маълумотлардан сифат нуқтаи 
назарига кўра ҳам фойдаланилиши мумкин ва бу тадқиқот савиясини 
оширишга хизмат қилади. Бунинг учун бирламчи маълумотлар билан 
социологик тадқиқот доирасида олинган эмпирик маълумотларни 
қиёслаш, улар орасидаги фарқлар ва тенденцияларни аниқлаш 
мумкин.
Бирламчи маълумотлар базасини турли усуллар орқали 
шакллантириш мумкин: сўровнома жўнатиш орқали; оммавий 
ахборот воситаларида эълон қилинган маълумотларни олиш орқали; 
расмий ҳужжатлар билан танишиш орқали ва ҳ.к. Мисол тариқасида 
қуйидаги социологик тадқиқот ишларида кўрсатилган бирламчи 
маълумот базасини шакллантириш усуллари билан танишамиз:
 “Хорижда узоқ муддатда ишлаб келган 
фуқароларнинг мослашиш муаммолари”
Бирламчи маълумотлар базасини шакллантириш
№
Маълумот тури
Манба (вазирлик, идора)
1 Ўзбекистондан охирги уч йил даво-
мида МДҲ мамлакатларига ишлаш 
мақсадида чиқиб кетган фуқаролар 
статистикаси (маъмурий субъект, ёш 
ва жинс кесимида).
Ўзбекистон Республикаси Дав-
лат божхона қўмитаси
2 Ўзбекистонда охирги беш йил да-
вомида шакллантирилган бўш иш 
ўринлари, фуқароларнинг иш би-
лан таъминланганлиги ҳамда рас-
ман ишсиз деб топилган фуқаролар 
тўғрисида статистик маълумотлар 
(маъмурий субъект, ёш, жинс ва 
касблар кесимида).
Ўзбекистон Республикаси Банд-
лик ва меҳнат муносабатлари 
вазирлиги

---

66
3 Хорижий мамлакатлар, хусусан, 
МДҲ давлатларида охирги уч йил 
давомида Ўзбекистон фуқаролари 
томонидан содир этилган ҳуқуқбу-
зарлик ва жиноятлар тўғрисида ста-
тистик маълумотлар.
Ўзбекистон Республикаси 
Ички ишлар вазирлиги 
ва 
Ўзбекистон Республикаси 
Ташқи ишлар вазирлиги
4 Ўзбекистон ҳудудида хорижда 
меҳнат миграциясидан қайтиб келиб 
охирги уч йилликда ҳуқуқбузарлик 
ва жиноят содир этган фуқаролар 
тўғрисида статистик маълумотлар.
Ўзбекистон Республикаси 
Ички ишлар вазирлиги 
5
“Тошкент” халқаро аэропортига 
МДҲ мамлакатларидан келаётган
самолётларнинг қўниш жадвали. 
“Ўзбекистон ҳаво йўллари” авиа 
компанияси