Кбк: 60. 5(5Ў) 31 Санжар Юлдашев Социологик тадқиқот методологияси [матн] / С. Юлдашев. Т.: Тошкент ислом университети, 2018. 228 б. (575. 1) Кбк: 31

Х У Л О С А
Шундай қилиб, эмпирик маълумотларни таҳлил қилиш усулларига 
бағишланган мавзу юзасидан қуйидаги тўхтамларга келиш мумкин:
1. Социологик тадқиқот натижалари унинг тури ва кўламига қараб 
таҳлил қилинади. Одатда, синов тадқиқотларининг натижаларини 

---

214
таҳлил қилишда тавсифий тадқиқот натижаларига нисбатан камроқ 
меҳнат қилинади. Тавсифий тадқиқот натижаларининг таҳлили 
эса таҳлилий тадқиқотга нисбатан юзакироқ амалга оширилади. 
Такрорий социологик тадқиқотлар натижаларининг таҳлилига 
эса юқорида таъкидланган барча тадқиқот турларидан чуқурроқ 
ёндашилади. Шундай экан, эмпирик маълумотларнинг таҳлили 
социологик тадқиқотнинг мақсади ва гипотезасидан келиб чиқиб 
белгиланади. 
2. Эмпирик маълумотларни статистик ишловга олишда, одатда, 
социолог компьютер дастурлари ва статистика қонуниятларини 
чуқур ўзлаштирган математик билан ҳамкорлик қилади. Математик 
тўпланган ахборотларни ўзида сақловчи сўровномаларнинг статистик 
ишловини амалга ошириши керак. Математик учун ЭҲМ бу ишни 
бажарувчи энг муҳим техник восита бўлиб хизмат қилади.
3. Эмпирик маълумотларни статистик ишловга олиш учун SPSS 
энг мақбул дастур саналади. Мазкур дастур ёрдамида кластерли, 
дискриминантли, регрессияли, омилли ва дисперсион таҳлил каби 
статистик методларини қўллаш мумкин.
4. Социологияда прогноз қилиш – маълум бир вақт ичидаги 
ижтимоий жараёнларнинг йўналиш ва хусусиятларини илмий 
жиҳатдан олдиндан кўра билиш усулидир. Прогноз қилишнинг 
асосий хусусияти – келажакни мўлжаллаш, ижтимоий жараёнлар 
тавсифининг статистик параметрлари ҳақида билимларнинг 
йўқлигидан келиб чиқадиган ноаниқликни бартараф қилиш 
кабилардир. Гап статистик миқдорларни аниқлаш ҳақида кетаётгани 
сабаб, амалий социологиядаги ҳар қандай прогноз фақат эҳтимолий 
ҳарактерга эга эканлигини унутмаслигимиз керак.
5. Социологик тадқиқот доирасида режалаштирилган барча 
мазмуний ишлар бажарилганидан сўнг ҳисобот қисмига ўтишимиз 
мумкин. Ҳисобот буюртмачининг талабидан келиб чиқиб, ахборот-
таҳлилий ҳисобот, ахборот-таҳлилий маълумотнома ва илмий ҳисобот 
шаклларида тайёрланиши мумкин. Шунингдек, социологик тадқиқот 
натижаларига кўра монография ва диссертация ҳам тайёрланиши 
амалиётда кузатилади.

---

215