Katta shaharlarning ekologik muammolari

Katta shaharlarning ekologik muammolari
Aholi punktlarida va, avvalambor, shaharlarda atrof-muhitni muhofaza qilish ayniqsa muhimdir. Bu ifloslanishning asosiy manbalari odamga yaqin joylashganligi va uning sog'lig'iga xavf tug'dirishi bilan bog'liq. Zamonaviy shaharlarning eng qiyin muammolaridan biri bu ifloslanish va atrof-muhitning yomonlashishi. Urbanizatsiya, havo, suv va tuproqning ifloslanishi, uy-ro'zg'or ehtiyojlari uchun katta miqdordagi suvdan foydalanish, iqlim o'zgarishi natijasida yuzaga kelgan landshaftlardagi tub o'zgarishlar bir qator ekologik va biotibbiy muammolarni keltirib chiqarmoqda.
Shaharlarda havoning kimyoviy ifloslanishining asosiy manbalari sanoat korxonalari (transport tizimlari bilan bir qatorda) sanoat korxonalari, avtomobil transporti va turli chiqindilarni yoqish jarayonidir. Sanoat manbalariga quyidagilar kiradi: qora va rangli metallurgiya, neft-kimyo, qurilish materiallari ishlab chiqarish, kimyo va boshqa sohalar, shuningdek kogeneratsiya zavodlari. Atmosferani elektr stantsiyalaridan yoqilg'ini yoqish mahsulotlari bilan ifloslanish darajasi yoqilg'ining sifati va yonilg'i izolyatsiya qiluvchi qurilmaning tabiatiga bog'liq. Asosiy ifloslantiruvchi moddalar to'liq (oltingugurt va kul oksidi) va to'liq bo'lmagan (asosan uglerod oksidi, kuydirgi, uglevodorodlar) yonish mahsulotlari. Havo azotidan yuqori yonish haroratida hosil bo'lgan azot oksidi muhim rol o'ynaydi. Yog 'yoqadigan issiqlik elektr stantsiyalari deyarli kul chiqarmaydi, ammo ular uch baravar ko'p oltingugurt angidridini chiqaradi. Kichik ishlov beradigan o'simliklar ozgina azot oksidi ishlab chiqaradi, ammo to'liq bo'lmagan yonish mahsulotlarini, ayniqsa, kuyikishni juda ko'p miqdorda chiqarishi mumkin.
Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu emissiyalarning yil davomida taqsimlanishi etarlicha notekis. Maksimal atmosferaga zararli chiqindilar qish oylarida issiqlik elektr stantsiyalari va qozonxonalar to'liq quvvat bilan ishlayotganda kuzatiladi.
Havoni ifloslantiruvchi transport manbalari guruhiga quyidagilar kiradi: temir yo'l, suv, havo va avtomobil transporti. Bundan tashqari, havoning kimyoviy tarkibini o'zgartirishda uning roli tez o'sib bormoqda. Rossiya shaharlarining bir yuz ellikta shahrida sanoat chiqindilariga qaraganda avtomobil chiqindilari ustundir. Moskvada bu ko'rsatkich 88% ni tashkil qiladi. Ichki yonish dvigatellari katta miqdordagi kislorodni iste'mol qiladilar va ularning chiqindi gazlarida 200 dan ortiq turli xil kimyoviy moddalar mavjud. Asosiy qismi uglerod oksidi va uning dioksidi, azot oksidi, uglevodorod va qo'rg'oshin birikmalaridir. Yiliga 15 ming km masofani bosib o'tadigan bitta mashina shahar atmosferasidan 4,4 tonna kislorod oladi va 3,3 tonna karbonat angidrid, 0,5 tonna uglerod oksidi, 0,1 tonna zaharli uglevodorod va 30 kg oksidi chiqaradi. azot. Yoqilg'i quyish shoxobchalarida va avtoulovlarga xizmat ko'rsatish stantsiyalarida benzin, moy va boshqa suyuqliklarning sezilarli darajada ifloslanishi va bug'lari.
Shaharlarda avtomobil transporti uglerod oksidining eng katta manbai hisoblanadi (jami antropogen chiqindilarning 90 foizi). Kunning vaqtiga va transport vositalarining harakatlanish intensivligiga qarab, ushbu havoning ifloslantiruvchi moddasi shahar havosida 1 dan 50 mg / m 3 gacha. chorrahada uning kontsentratsiyasi peregonlarga qaraganda 2,5 dan 4 baravar yuqori. Uglerod oksidi kisloroddan 200 baravar engil bo'lgani va qon gemoglobinini birlashtirishi natijasida kislorodning to'qimalarga o'tishiga to'sqinlik qiladi.Shu bilan birga, odam ma'lumotni qabul qilish va tahlil qilishda buzilishlarga ega, ilgari shakllangan ko'nikmalar buziladi. Havoning ifloslanish manbai sifatida avtotransportning roli haqida gap ketganda, uning o'ziga xos o'ziga xos xususiyatlarini ta'kidlash kerak.
Birinchidan, yirik shaharlarda avtomobillar soni tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda va shu bilan birga zararli mahsulotlarning yalpi chiqarilishi doimiy ravishda o'sib bormoqda.
Ikkinchidan, sanitariya-muhofaza zonalari bilan turar-joy binolaridan ajratib qo'yilishi mumkin bo'lgan, ma'lum joylarga "bog'lab qo'yilgan" sanoat ifloslanish manbalaridan farqli o'laroq, mashina ifloslanish manbai bo'lib, uning salbiy ta'siri turar-joy, dam olish maskani va hk.
Uchinchidan, avtomobilning emissiyasi deyarli odamning nafas olish darajasida, shaharda uning tarqalishi qiyin. Va nihoyat, zamonaviy imkoniyatlar hali ham shaharning havzasini kerakli darajada tozaligini ta'minlay olmaydi.
Shaharlardagi avtoulovlar va sanoat korxonalari chiqindilari fonida kuchli zaharli moddalar guruhi xavflidir. Ular orasida cya guruhi, fosfor birikmalari, galogenlar, ba'zi metal birikmalar (masalan, mishyak hosilalari), mineral va organik kislotalar (oltingugurt, azot, fosfor va boshqalar), ishqorlar, ammiak, oltingugurt birikmalari, fenollar, kreollar va ularning tarkibidagi moddalar mavjud. sanab chiqing. Ularning omborlarda saqlanishi shahar aholisi uchun katta xavf tug'diradi, chunki ularda ko'p sonli odamlar to'plangan.
Atmosferaning ifloslanishi nafaqat aholi salomatligiga, balki bilvosita termik rejim o'zgarishi bilan ham ta'sir qiladi. Ko'p jihatdan, bu ko'rsatkich atmosferaning shaffofligiga bog'liq bo'lib, uning chang miqdori bilan belgilanadi. Katta shaharlarda, masalan, Moskva, atmosferaning chang darajasi juda yuqori bo'lishi mumkin, bu esa quyosh radiatsiyasining oqimini kamaytiradi. Atmosferaning chang bosishi natijasida shaharlardagi yoritish kamayadi, kirayotgan quyosh nurlanishining spektral tarkibi o'zgaradi. Agar fizik yoki kimyoviy usullar havoda quyosh nurlarini sochadigan zarrachalarni yo'q qilishga qodir bo'lsa, unda shaharlardagi insolyatsiya 15-20% ga ko'payadi. Bu, ayniqsa, spektrning ultrabinafsha qismi uchun to'g'ri keladi. Biologik faol ultrabinafsha nurlarining yo'qolishi mahallalarni mantiqsiz rejalashtirish, binolarning yuqori zichligi va ko'chalarni to'g'ri yo'naltirish tufayli ko'payishi mumkin.
Ushbu muammoning boshqa tomoni shundaki, so'rilgan nurlarning energiyasi havo haroratining to'g'ridan-to'g'ri ko'tarilishiga sarflanadi. Boshqa omillar shaharlarda havo haroratining ko'tarilishiga olib keladi. Dalalarda yomg'ir suvi tuproqqa tushadi va shaharda u bo'ronli drenajlarga aylanadi va shuning uchun bug'lanish natijasida issiqlikni olmaydi. Turar-joy binolari, fabrikalar va hokazolarning isishi havo harorati ko'tarilishiga yordam beradi isitish tizimining quvurlari ular orqali o'tadigan issiqlikning 15-20 foizini chiqaradi. Shu munosabat bilan shaharlardagi o'rtacha yillik havo harorati kam tarqalgan aholi punktlariga qaraganda 1,5 ° S ga yuqori.
Shahar hududlaridagi zararli shamol rejimlari haqida alohida to'xtalib o'tish kerak. Bu erkin rivojlanishga ega bo'lgan ko'plab yangi sohalarda eng aniq. Mahallalarni oqilona rejalashtirilmaganligi sababli, ayrim joylarda atmosfera bosimining pasayishi kuzatilmoqda. Shunday qilib, ma'lum bir shamol yo'nalishi bo'lgan ikkita katta uy orasidagi kichik bo'shliqlarda uning oqimlari tezligi sezilarli darajada oshishi mumkin. Aerodinamika qonunlariga ko'ra, chorakning ichki qismida pulsatsiya qiluvchi xarakterga ega bo'lgan mahalliy bosim pasayadi. Yurak-qon tomir kasalliklari bilan og'rigan odamlarning bunday joylarida bo'lish ularning sog'lig'iga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Shaharlarning muhim va ko'p jihatdan o'ziga xos muammosi suv va maishiy suv ta'minoti uchun suv resurslaridan foydalanishdir. Shahar hududida sanoat va maishiy suv ta'minoti uchun suv ishlatilganda juda ko'p miqdordagi oqava suvlar hosil bo'ladi, mineral va organik moddalar bilan boyitiladi, ular ham eriydi, ham to'xtatib turadi. JSST ma'lumotlariga ko'ra, ko'plab shaharlarda oqova suvlarning umumiy hajmi kuniga bir aholi uchun kuniga 600 litrni tashkil etadi va o'sishda davom etmoqda. Natijada bir qator daryolarda erigan organik moddalarning umumiy miqdori tabiiy fonga nisbatan 400% ga oshadi.
Tabiiy suvning ifloslanishi shahar joylaridan oqib tushishi natijasida yuzaga keladi. Bunday suvlar (ular yog'ingarchilik va sug'orish suvlari kelishi natijasida hosil bo'ladi) ko'p miqdordagi organik va mineral moddalarni o'z ichiga oladi. Havoning ifloslanishi tufayli shahar hududiga yog'ingarchiliklar tuzlar, kislotalar, mayda qattiq zarralar aralashgan organik moddalar eritmasi hisoblanadi. Shaharlashgan hududdan yuzadan oqib chiqishi tufayli suv olish joyiga kiradigan ifloslantiruvchi moddalarning umumiy miqdori o'sha joyda hosil bo'lgan maishiy suv ifloslantiruvchi miqdorining 8-15% ni tashkil qiladi. Bo'ronli suvda og'ir metallar va neft mahsulotlarining katta miqdorini ko'rsatuvchi ko'plab ma'lumotlar mavjud va ularning kuchli bakterial ifloslanishi qayd etilgan.
Inson ekologiyasi bilan bevosita bog'liq bo'lgan shaharlar muammosi er osti suvlarining ifloslanishidir. Muammoning jiddiyligi shundan iboratki, er osti suvlari uy ichidagi suv ta'minotining asosiy manbalaridan biri hisoblanadi va birinchi navbatda inson salomatligi ularning sifati va ifloslanish darajasiga bog'liq. Er osti suvlarining ifloslanishi maishiy va sanoat oqova suvlari, qattiq chiqindilarni saqlash va suvni to'kish natijasida, kanalizatsiya tizimlari va tozalash inshootlaridagi yo'qotishlar, bo'ron, erigan va sug'orish suvlari, shuningdek favqulodda vaziyatlar tufayli yuzaga keladi. har xil turdagi kimyoviy xom ashyo yoki chiqindilarni ishlab chiqarish, saqlash va tashish bilan bog'liq.
Shahar joylarda muhim muammo chiqindilar, ularni yo'q qilish va yo'q qilish muammosidir. Maishiy va sanoat chiqindilarining miqdori doimiy ravishda o'sib bormoqda, bu atrof-muhitni ifloslanishi, xususan, axlatxonalardagi havo va tabiiy suvning ifloslanishiga real tahdid solmoqda. Oqindi suvlarni tozalash bilan bog'liq jiddiy muammolar ham yuzaga keladi, chunki tozalash inshootlari juda ko'p miqdordagi kontsentrlangan loy yoki faollashtirilgan loyni ko'paytiradi.
Hozirgi vaqtda qattiq chiqindilarni yo'q qilishning eng keng tarqalgan usuli bu maxsus ajratilgan joylarni tashkil qilishdir. Ushbu chiqindilar inson salomatligi uchun juda xavfli bo'lishi mumkin, ular ko'p marotaba yuqumli kasalliklar, ayrim hollarda epidemiyalar manbai bo'lib xizmat qilgan. Kemiruvchilar va ularning parazitlari axlatda ko'paydilar, shuningdek turli xil pashshalar. So'nggi yillarda turli xil yuqumli kasalliklar manbai bo'lishi mumkin bo'lgan shaharlarda axloqsiz itlarning suruvlari yashamoqda.
Poliqonlardan oqib chiqadigan suv, qoida tariqasida, shahar kanalizatsiyasidan 10 baravar ko'proq kimyoviy va bakterial ifloslanganligi, chiqindilar to'planadigan joylardagi ifloslantiruvchi moddalar tuproqqa 2,5 m chuqurlikka kirib borishi aniqlandi, ular orasida simob ko'pincha topiladi, tarkibi poligonsiz shahar tumanlariga qaraganda 50 baravar ko'p bo'lishi mumkin. Poliqonlarning er osti suvlari rejimiga termal ta'siri ham diqqatga sazovordir, chunki poligonda va uning atrofidagi harorat sezilarli darajada va o'rtacha 10 ° ga etadi. Poligonlar muhim ahamiyatga ega, ammo shahar tuproq ifloslanishining yagona manbai emas. Shahardagi tuproq ifloslanishining manbalari sanoat chiqindilari, qurilish, yo'l va boshqa chang, er osti suvlari, yog'ingarchilik, tushgan barglar, qor (yaqinda ko'plab shaharlarda eksport qilinmagan) va ba'zi hollarda tuproqlarning bir qismini to'ldirish uchun ishlatilgan. shahar hududining uchastkalari.Bularning barchasi shahar tumanlarining tabiiy muhitining geokimyoviy o'ziga xosligini shakllantiradi.
Hozirgi vaqtda turli xil energiya turlari, umuman sanoatning rivojlanishi natijasida elektromagnit tabiatning fizik omillari boshqa atrof-muhit omillari orasida atrof-muhit ahamiyatiga ko'ra etakchi o'rinlardan birini egallamoqda. Shuning uchun, endi biz elektromagnit "ifloslanish" haqida to'liq gaplasha olamiz va bu muammo global toifaga kiradi, boshqa atrof-muhit omillaridan farqli o'laroq, elektromagnit maydonlar jismoniy xususiyatlaridan ishlab chiqarishda va kundalik hayotda ishlatilishi sababli ularni boshqa hech kim bilan almashtirib bo'lmaydi. kamroq zararli.
Shovqin katta shaharning yashash muhitini jiddiy ravishda buzadi. Shovqin - bu tovushlarning tasodifiy kombinatsiyasi - inson qulog'i tomonidan qabul qilingan 16 dan 20000 Gts gacha chastotalardagi mexanik tebranishlar. Ishlab chiqarish sharoitida bu texnologik uskunalar va transport vositalarining ishlashi, shahar ko'chalarida - transport va ko'cha olomonining harakati tufayli yuzaga keladi. Shovqin ifloslanishining katta qismi (70-90% gacha) transportga, birinchi navbatda avtomobilga to'g'ri keladi. Moskvada transport shovqinning asosiy manbai hisoblanadi. Uch milliondan ortiq kishi yoki Moskva aholisining 30 foizi ushbu manba tomonidan yaratilgan shovqin kuchaygan joylarda yashaydi. So'nggi yillarda shaharning asosiy magistrallarida shovqin darajasi 5 dBA ga oshdi va 78 - 82 dBA ni tashkil etdi. Ba'zi hollarda akustik noqulaylik zonalarining kengligi qo'shni binoning turiga qarab 700 - 900 m ga etishi mumkin va shovqin ta'sirining intensivligi insonning sezgirlik darajasidan sezilarli darajada oshadi. Tana ko'pincha shov-shuvga behush darajada javob beradi, ammo og'irlik teng darajada, bunday ta'sir odamda ob'ektiv reaktsiyaga sabab bo'ladi: ruhiy zo'riqish, ichki zo'riqish.
Issiqlik elektr stantsiyalari va qozonxonalar (ular atmosferaga katta miqdordagi radioaktiv izotoplarni tutun bilan chiqaradi), radioaktiv moddalardan foydalanuvchi korxona va tashkilotlarning faoliyati va atmosferadan radionuklidlarning global tushishi natijasida yuzaga keladigan radiatsion ifloslanish shaharlarning muhim muammosidir. Tabiiy manbalarning nurlanishi antropogen nurlanish fonida yotadi. Ushbu manbalar tarkibiga tabiiy radioaktiv elementlarning ko'pligi bilan kun yuzasiga tushadigan tog 'jinslari, shuningdek tabiiy radionuklidlarning yuqori miqdori bo'lgan qurilishda ishlatiladigan materiallar kiradi. Aniqlanishicha, g'isht va beton uylarning devorlarida yog'ochdan ko'ra ko'proq tabiiy radionuklidlar mavjud, shuning uchun shahar aholisi o'zlarining kvartiralarida va ish xonalarida qishloq aholisiga qaraganda ko'proq nurlanish olishadi.
Shunday qilib, yuqoridagi omillar natijasida shaharlarda o'ta noqulay ekologik vaziyat vujudga keldi, bu aholi salomatligiga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. Bunday oqibatlarga sha hayot tarzi (tsivilizatsiya kasalliklari deb ataladigan kasalliklarning paydo bo'lishi) bilan bog'liq kasalliklarning ko'payishi, moslashuv mexanizmlarining buzilishi, shuningdek metabolik jarayonlarning o'ziga xos qayta qurilishi va patologik kasalliklarning shakllanishi kiradi.

Relyef o'zgarishi

Urbanizatsiya natijasida litosferaga katta bosim mavjud. Bu topografiyaning o'zgarishiga, karst bo'shliqlarining shakllanishiga va daryo havzalarining uzilishiga olib keladi. Bundan tashqari, o'simliklar, hayvonlar va odamlar hayoti uchun yaroqsiz bo'lib qolgan hududlarning cho'llanishi kuzatilmoqda.
O'simlik va hayvonot dunyosi intensiv ravishda yo'q qilinadi, ularning xilma-xilligi pasayadi, o'ziga xos "shahar" tabiati paydo bo'ladi. Tabiiy va dam olish maskanlari, yashil maydonlar soni kamaymoqda.Salbiy ta'sir shahar va shahar atrofi magistral yo'llarini bosib o'tadigan avtoulovlarga tushadi.
Suv ta'minoti bilan bog'liq muammolar
Daryolar va ko'llar sanoat va maishiy oqova suvlar bilan ifloslangan. Bularning barchasi suv maydonlarining kamayishiga, daryo o'simliklari va hayvonlarning yo'q bo'lib ketishiga olib keladi. Sayyoramizning barcha suv resurslari ifloslangan: er osti suvlari, qit'alararo gidravlika tizimlari, butun dunyo. Buning oqibatlaridan biri ichimlik suvining tanqisligi, shu jumladan, sayyorada minglab odamlar o'lishi.
Havo ifloslanishi
Bu insoniyat kashf etgan birinchi ekologik muammolardan biridir. Atmosfera avtomobil chiqindilari, sanoat chiqindilari bilan ifloslangan. Bularning barchasi atmosferaning changlanishiga, kislotali yomg'irga olib keladi. Kelajakda iflos havo odamlar va hayvonlarning kasalliklariga sabab bo'ladi. O'rmonlar intensiv ravishda kesilganligi sababli sayyorada karbonat angidridni qayta ishlaydigan o'simliklar soni kamaymoqda.
Maishiy chiqindilar muammosi
Axlat tuproq, suv va havo ifloslanishining yana bir manbai. Turli materiallar uzoq vaqt davomida qayta ishlanadi. Alohida elementlarning parchalanishi 200-500 yilni talab qiladi. Ayni paytda, ishlov berish jarayoni davom etmoqda, kasalliklarga olib keladigan zararli moddalar chiqariladi.
Shaharlarning boshqa ekologik muammolari ham mavjud. Shovqin, radioaktiv ifloslanish, Yerning haddan tashqari ko'payishi, shahar tarmoqlarining ishlashi muammolari bundan ham muhimroqdir. Ushbu muammolarni eng yuqori darajada hal qilish kerak, ammo odamlarning o'zlari kichik qadamlar qo'yishlari mumkin. Masalan, axlatni axlatxonaga tashlang, suvni tejang, qayta ishlatiladigan idishlardan foydalaning, o'simliklar eking.
Katta shaharda avtoulovlar va sanoat chiqindilarining havodan ifloslanishi. Katta shaharda maishiy chiqindilarni yo'q qilish va yo'q qilish muammosini tahlil qilish. Katta shaharda shovqin va ichimlik suvining ifloslanishi muammolarini ko'rib chiqish.
Ajoyib hodisa - shahar! Shaharsozlar u uchun loyihani ishlab chiqmoqdalar - bosh reja, quruvchilar bino va inshootlar qurish, yo'llar va ko'chalarni qurish orqali haqiqatga aylanadilar. Ularning barchasi shaharni kutilganidek ko'rishni xohlashadi. Va u qurilishning mutlaqo boshqa sur'ati va yo'nalishini tanlaydi. Insoniyatning bu itoatsiz farzandi bo'lgan shahar bizning loyihalarimiz va istaklarimizni tantanali ravishda hal qilishdan tortinmaydi.
Chiroyli, avvalambor, tabiat bilan uyg'unlikda yashaydigan shahar. U tabiiy landshaft xususiyatlaridan mohirona foydalangan, bino va inshootlar qirlar va qirlarning balandligiga, daryoning kengligiga mos keladi. Ammo ko'pincha qurilish paytida tabiat shahar tashqarisiga chiqarilsa, er beton, asfalt, toshga mixlanib qoladi.
Shunday qilib, atrofimdagi odamlarning aksariyati nafaqat shaharchada, balki katta shaharda ham o'z hayotlarini tartibga solishga intilishadi. Bu odamlarni nima boshqaradi? Ularni ma'lum bir shahar muhitiga nima jalb qiladi? Ijodiy muhit, shaxsiy muloqot uchun keng imkoniyatlar, yangi g'oyalarning paydo bo'lishi va sinovi uchun qulay sharoitlarmi?
Katta shaharlarga bo'lgan munosabat ular kabi qarama-qarshi. Sovet geografi Nikolay Nikolaevich Baranskiy ularni mayoqchalar, mamlakatning iqtisodiy, madaniy va siyosiy hayotidagi fokuslar deb atadi.Angliyalik me'mor va shaharsozlik Frederik Gibberdning yozishicha, katta shahar yovuzlikni keltirib chiqaradi, bu odamni tabiatdan ajratib turadi. Yirik shaharlarning ulkan intellektual salohiyati ularni sayyoraning ijodiy laboratoriyalariga aylantiradi, ularda jamiyatning dolzarb muammolariga echimlar ishlab chiqiladi. Garchi bu shaharlar ko'p asrlar davomida tanqid qilingan kamchiliklar va hatto yomonliklar bilan to'lib-toshgan bo'lsa ham, ular taraqqiyot omili rolini o'ynaydi.
Inshoning mavzusi - "Katta shaharlar muammolari". Ushbu mavzu juda dolzarbdir, chunki shahar (ayniqsa katta shahar) uni yaratgan jamiyat modelidir. Va zamonaviy jamiyatning barcha tendentsiyalari nafaqat bugungi kunning voqeligini aks ettiradi, balki kelajakda ushbu jamiyat muqarrar ravishda duch keladigan muammolarni bashorat qiladi.

Shuning uchun, mening ma'ruzamning maqsadi katta shaharlarda yashayotgan odamlar duch keladigan ba'zi global muammolarni ko'rib chiqish va men "taraqqiyot motorlari" ning bir qator kamchiliklariga e'tibor berishni istayman.

1. Shahar va urbanizatsiya

Mamlakatimizdagi shahar - bu 12 mingdan ortiq kishi istiqomat qiladigan shaharcha, ularning 85 foizi xalq xo'jaligining sanoat sohalarida banddir. Shahar markazdan shtatning chekkasiga qadar o'zgarib turadigan o'ziga xos o'ziga xos xususiyatga ega. Rossiya hududining markaziy qismi sobiq zavod qishloqlaridan paydo bo'lgan shaharlar bilan ajralib turadi - Ivanovo, Vladimir. Eski shimoliy shaharlar kemalar, daryolar bo'yida, ko'pincha ko'l yoki dengizga quyiladigan joyda - Novgorod, Astraxanda joylashgan. Uralsdagi shahar fabrikalari juda go'zal, ularning ko'pchiligi umumiy kasbni birlashtirgan - Yekaterinburg, Nijniy Tagil, Kamensk - Uralsk.

Hozirgi zamon shaharlari boshqa funktsiyaga ega. Birinchi o'rinni, shubhasiz, poytaxt egallaydi - iqtisodiy munosabatlarning asosiy markazi, davlatning siyosiy va madaniy hayoti, eng muhim yo'llarning chorrahasi, etakchi ilmiy muassasalar bilan ilmiy-texnik laboratoriya. Port portining faoliyati butun shahar hayotida o'z izini qoldiradi. Aholining milliy tarkibining xilma-xilligi va sanoatning o'ziga xos xususiyati, bu, bir tomondan, mahsulotlarni kemalarga yuklamasdan oldin ko'paytiradi, ikkinchi tomondan, kemalar tomonidan etkazib beriladigan xom ashyoni qayta ishlash bilan bog'liq.
Ba'zida shaharning g'ayrioddiy xususiyatlari portning faoliyati bilan bog'liq. Masalan, Priazovskoye Berdyanskda ko'chalar Yunonistondan Berdyanskga don olish uchun boradigan kemalarda balast bo'lib xizmat qilgan yunon toshlari bilan bezatilgan. Shaharlar - ko'plab issiqlik va yorug'liklarga ega bo'lgan dam olish maskanlari mamlakatimizda katta shuhrat qozonmoqda. O'z navbatida, ular qo'shimcha yukni ko'taradilar - ilm-fanni rivojlantirish (balneologiya), oziq-ovqat va esdalik sovg'alari sohalari, tibbiyot xodimlarini tayyorlash. Va bularning barchasi go'zal manzara bilan o'ralgan. Bu bizning Olimpiya o'yinlarida taqdim etilgan Sochi shahri ekanligi bejiz emas. Rossiyada eng keng tarqalgan shaharlar sanoatdir. Fabrikalar - gigantlar, elektr stantsiyalari, tog'-kon va qayta ishlash zavodlari tashqi qiyofasini hosil qiladi. Ushbu shaharlarda ma'lum bir sanoat hamma narsaga mos keladi: metallurgiya, og'ir mashinasozlik, to'qimachilik sanoati va boshqalar. Shaharlar bir-biridan ajratilgan - zamonaviy ilmiy tadqiqotlar bilan shug'ullanadigan olimlar va zamonaviy qurollarni yaratish ustida ish olib boradigan "yopiq" shaharlar.
Shaharlar nafaqat funktsiyalari, balki aholisi bo'yicha ham farqlanadi.
- 20 dan 50 minggacha odamlar kichik shaharlar,
- 50 dan 100 minggacha - o'rtacha,
- 100 mingdan 250 minggacha katta,
- 250 dan 500 minggacha - yirik,
- 500 dan 1 milliongacha bo'lgan odamlar eng katta
- 1 milliondan ortiq kishi - shahar - millioner.
Shahar aholisi qancha ko'p bo'lsa, uning hayot faoliyati shunchalik qiyinlashadi. Shahar sharoitida transport tizimining rivojlanishi buning isboti.20 ming kishigacha bo'lgan shahar ichida odamlarning harakati piyoda amalga oshirilishi mumkin. 20 mingdan ortiq aholiga ega bo'lgan shaharda allaqachon avtobusga ehtiyoj bor, avtobus va tramvay uchun 100 mingdan ortiq, 500 mingdan oshiq aholisi bo'lgan shaharlarda transport turlariga qo'shimcha ravishda trolleybus juda ko'p qo'shiladi, ularsiz bajarish allaqachon qiyin. engil temiryo'llar. Shaharlarda - tezyurar metrosiz millionerlar, cho'qqilarida barcha shahar transportida jiddiy nosozliklar yuzaga keladi. Shaharlarning zamonaviy avtomagistrallari jiddiy ekologik muammolarni keltirib chiqarmoqda, ularni inshoning keyingi qismlarida batafsil ko'rib chiqamiz.
Zamonaviy hayotning nafaqat mamlakatimiz, balki butun dunyo uchun muhim xususiyatlaridan biri bu shaharlarning jadal o'sib borishi. Urbanizatsiya deganda shaharlar sonining ko'payishi, aholining umumiy sonidagi fuqarolar ulushi, shaharlarning jamiyat hayotining barcha jabhalarida roli oshib borishi va shaharda turmush tarzining tarqalishi tushuniladi.
Jadvalga ko'ra XX asrning ikkinchi yarmida dunyo miqyosida urbanizatsiya darajasi qanday o'zgarganiga o'zingiz baho berishingiz mumkin.
Rossiyada urbanizatsiyaning bir necha bosqichlari mavjud:
Birinchi bosqich - birinchi shaharlar paydo bo'lgan vaqtdan boshlab, serfdomning yo'q qilinishiga qadar (1861 yil). Rossiya egallab olgan hududdagi birinchi shaharlar bundan 1000 yil avval, Kavkazning Qora dengiz sohilida (Yunoniston shaharlari - qal'alar) va Kaspiy dengizi (Dog'iston) sohillarida paydo bo'lgan. Xronika davridagi qadimgi rus shaharlari (Pskov, Novgorod) 1000 yildan ortiq vaqtdan beri hisoblanib kelmoqda. O'sha davrdagi Rossiyaning odatdagi slavyan shaharlari - bu atrofida hunarmandlar va savdo-sotiq punktlari paydo bo'lgan knyazlarning mulki. Urbanizatsiya jarayonida ma'lum bir jonlanish I Pyotrning ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishlar davri tomonidan joriy etildi. Ishlab chiqarishlarning rivojlanishi shaharlarning shakllanishini tezlashtirdi (Moskva, Sankt-Peterburg).
Ikkinchi bosqich - 1861 - 1917 yil. bu mamlakatda rivojlangan tovar-pul munosabatlarining shakllanishi, urbanizatsiya jarayonini faollashtiruvchi sanoat va transportning jadal rivojlanishi bilan ajralib turdi. 1917 yilga kelib, aholining 17% shaharlarda yashagan. Oka va Volga oralig'ida shahar posyolkalari tarmog'i tashkil etildi. Uralning kon rayonlarida, shuningdek, Trans-Sibir temir yo'li bo'ylab. Bu davrda shahar aholisining o'sishining asosiy manbalari qishloqlarning shaharlarga aylanishi va qishloq aholisining shaharga ko'chirilishi edi.
Uchinchi bosqich - 1917 - 1941 - mamlakatni sanoatlashtirish yillari. Urbanizatsiya geografiyasi deyarli Rossiyaning barcha hududlarini qamrab olgan sanoatlashtirish geografiyasini deyarli takrorladi. Ushbu davrda sharqiy mintaqalarda tabiiy zaxiralarni rivojlantirish va sanoatni rivojlantirish bo'yicha birinchi katta qadamlar qo'yildi, bu ularning urbanizatsiya jadal sur'atlarini belgilab berdi.
To'rtinchi bosqich - 1941-1945 yillar - Ulug' Vatan urushi davri. Bu iqtisodiy salohiyat va shahar aholisining sharqda sezilarli hududiy siljishi bilan ajralib turdi. Hozirgi vaqtda Volga mintaqasida, Urals va G'arbiy Sibirda shahar aholisi ayniqsa tez o'smoqda. Shu bilan birga, g'arbiy, vaqtincha ishg'ol qilingan hududlarda urush natijasida yo'q qilingan odamlar soni kamaymoqda.
Beshinchi bosqich - bu urushdan keyingi davr 1946 yildan hozirgi kungacha. Bu davrda shahar aholisining o'sishi sezilarli darajada tezlashdi va uning mamlakat umumiy aholisidagi ulushi oshdi (1946-1995 yillarda shahar aholisining ulushi 47% dan 73% ga ko'tarildi). Sharqiy va shimoliy hududlarning rivojlanishi tufayli urbanizatsiya geografiyasi kengayib bordi. Shu bilan birga, urbanizatsiya jarayonida bir qator sifatiy o'zgarishlar yuz berdi:
1. Katta va yirik shaharlarda aholining kontsentratsiyasi oshdi,
2. Shahar aglomeratsiyalari tez rivojlandi
3. Qayta tiklash tizimlari,
4.Jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy hayotining barcha sohalarida yirik, ayniqsa eng katta shaharlarning roli oshdi,
5. Shahar turmush tarzi qishloq joylariga tarqaldi.
Liliya Karachurinaning "Urbanizatsiya rus tilida" maqolasida ("Ma'naviy eslatmalar" jurnali) men yaratgan jadval asosida Rossiyada urbanizatsiya darajasi qanday o'zgarganini kuzatish mumkin. Urbanizatsiya o'sishi cho'qqisi 1917-1995 yillarda sodir bo'lganligini ko'rsatadi. Bugungi kunga kelib shaharlarning o'sishi 75 foizni tashkil etdi.
2. Katta shaharlarning ekologik muammolari
2.1 Atmosfera chiqindilaridan havoning ifloslanishi
Katta shaharlarda ko'plab muammolar mavjud: ijtimoiy, demografik. Uy qurish, yo'llar qurish, infratuzilmani rivojlantirish muammolari. Atrof-muhit va inson salomatligiga eng ko'p zarar etkazadigan ekologik muammolar haqida batafsil to'xtalmoqchiman.
Asosiy muammolardan biri bu avtomobil transportidan havo ifloslanishi. Avtomobil 20-asrning timsolidir. Rossiyada, shuningdek, ommaviy motorizatsiya jarayoni ham mavjud. Ular ko'chalarni to'ldirishdi, ulkan tirbandliklar paydo bo'lishdi, qimmat yoqilg'ini yoqishdi va eng muhimi, tutun tutunlari bilan havoni zaharlashdi. Avtomobillar mamlakatdagi barcha issiqlik elektr stantsiyalariga qaraganda ko'proq yoqilg'ini yoqishadi. Avtomobil egzozi - bu 200 ga yaqin moddalarning aralashmasidir.
Mutaxassislarning fikriga ko'ra, Rossiyada yillik avtomobil chiqindilari 400 million tonnani tashkil etadi, shu jumladan:
- 27 million tonna uglerod oksidi
- 2,5 million tonna uglevodorodlar
- 9 million tonna azot oksidlari
- 200-230 million tonna karbonat angidrid.
Avtomobil transportining odamlar va atrof-muhitga salbiy ta'sirining eng muhim omillari quyidagilar:
1. Havoning ifloslanishi
2. Atrof muhitning ifloslanishi,
3. Issiqlik energiyasi (energiya tarqalishi).
Transport ekologik jihatdan neytral emas, ammo transport turlari atrof-muhitga turli darajada ta'sir qiladi. Transportdagi chiqindilar, asosan yo'l-yo'lak emissiyalari barcha emissiyalarning juda yuqori ulushini tashkil qiladi: barcha qo'rg'oshin chiqindilarining 90% dan ortig'i, NO2 chiqindilarining 50% dan ko'prog'i va uchuvchi organik birikmalarning 30% dan ortig'i. Transportlash CO2 chiqindilarining 22 foizini chiqaradi.
Bir qarashda, avtoulov susturucusunun beg'ubor mavimsi havosi tomonidan kuchli ravishda chiqariladigan uglerod oksidi va azot oksidi bosh og'rig'i, charchoq, ta'sirlanmagan tirnash xususiyati va ish qobiliyatining past sabablaridan biridir. Oltingugurt geni genetik apparatga ta'sir qilishi mumkin, bu bepushtlik va tug'ma nuqsonlarni keltirib chiqaradi va bularning barchasi birgalikda stress, asabiy ko'rinish, yolg'izlik istagi, eng yaqin odamlarga befarqlik keltirib chiqaradi. Katta shaharlarda qon aylanish va nafas olish kasalliklari, yurak xuruji, gipertenziya va neoplazmalar ham ko'proq uchraydi. Mutaxassislarning fikriga ko'ra, avtomobil transportining atmosferaga qo'shadigan hissasi uglerod oksidi 90% gacha va azot oksidi 70% ni tashkil qiladi. Avtomobil shuningdek tuproq va havoga og'ir metallar va boshqa zararli moddalarni qo'shadi.
Avtomobil havosining ifloslanishining asosiy manbalari ichki yonish dvigatelining chiqindi gazlari hisoblanadi. Ichki yonish dvigateli bu issiqlik dvigatelidir, unda yoqilg'ining kimyoviy energiyasi mexanik ishlarga aylanadi.
Rossiya Federatsiyasida atmosfera havosini ifloslantiruvchi asosiy qo'rg'oshin hozirgi paytda qo'rg'oshinli benzin ishlatadigan avtoulovlardir: turli xil ma'lumotlarga ko'ra, qo'rg'oshin chiqindilarining 70 foizidan 87 foizigacha. Bir tonna qo'rg'oshinli benzin yoqilganda, atmosferaga taxminan 0,5 ... 0,85 kg qo'rg'oshin oksidi chiqariladi. Dastlabki ma'lumotlarga ko'ra, avtoulovlar chiqindilaridan chiqadigan qo'rg'oshin bilan atrof-muhitni ifloslanishi muammosi aholisi 100000 kishidan ko'p bo'lgan shaharlarda va trafik katta bo'lgan avtomobil yo'llari bo'ylab mahalliy uchastkalarda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Atmosferani avtomobil chiqindilaridan qo'rg'oshin bilan ifloslanishiga qarshi kurashning radikal usuli bu qo'rg'oshinli benzinlardan foydalanishni rad etishdir. 1995 yil ma'lumotlariga ko'ra Rossiyadagi 25 ta neftni qayta ishlash zavodlaridan 9tasi benzinsiz benzin ishlab chiqarishga o'tdi. 1997 yilda ishlab chiqarilmagan benzinning umumiy ishlab chiqarishdagi ulushi 68% ni tashkil etdi. Biroq, moliyaviy va tashkiliy qiyinchiliklar tufayli, mamlakatda qo'rg'oshinli benzin ishlab chiqarishni to'liq rad etish kechiktirildi. 2003 yildan boshlab Rossiyada qo'rg'oshinli benzin ishlab chiqarish va sotish taqiqlangan.
Aldegidlar - yoqilg'i past haroratlarda yoqilganda yoki aralashma juda kam bo'lganida, shuningdek silindrning devoridagi yupqa yog 'qatlamining oksidlanishi natijasida hosil bo'ladi.
Yuqori haroratda yonilg'i yoqilganda, bu aldegidlar yo'qoladi.
Havoning ifloslanishi uchta kanal orqali o'tadi: 1) egzoz trubkasi orqali chiqadigan chiqindi gazlar (65%), 2) kranksimon gazlar (20%), 3) tankdan, karbüratörden va quvurlardan yoqilg'ining bug'lanishi natijasida hosil bo'lgan uglevodorodlar (15%) (Ilovaga qarang). )
Har bir transport vositasi chiqindi gaz atmosferasiga 200 ga yaqin turli xil komponentlarni chiqaradi. Eng katta birikmalar guruhi uglevodorodlardir. Atmosfera ifloslanishining pasaygan kontsentratsiyasining ta'siri, ya'ni normal holatga yaqinlashishi nafaqat chiqindi gazlarni havo orqali suyultirish bilan, balki atmosferani o'z-o'zini tozalash qobiliyati bilan ham bog'liq. O'z-o'zini tozalash har xil fizik, fizik-kimyoviy va kimyoviy jarayonlarga asoslangan. Og'ir to'xtatilgan zarrachalarning yog'ingarchilik (cho'kindi) tezda qo'pol zarralarning atmosferasini bo'shatadi.
Atmosferadagi gazlarni zararsizlantirish va bog'lash jarayonlari ancha sekinroq. Yashil o'simliklar katta rol o'ynaydi, chunki o'simliklar o'rtasida kuchli gaz almashinuvi mavjud. O'simlik dunyosi o'rtasidagi gaz almashinuvi odam va atrof muhit o'rtasidagi faol ishlaydigan organlarning bir birlik massasiga nisbatan gaz almashinuv kursidan 25-30 baravar yuqori. Yog'ingarchilik miqdori tiklanish jarayoniga kuchli ta'sir qiladi.
Yog'ingarchilik gazlarni, tuzlarni eritib yuboradi, er yuzidagi bo'lmagan chang zarralarini yutadi va cho'ktiradi.
Avtomobil chiqindilari atmosferada ma'lum qonunlarga muvofiq taqsimlanadi va o'zgartiriladi.
Shunday qilib, 0,1 mm dan kattaroq qattiq zarralar asosan tortishish kuchlari ta'siri ostida er osti sirtlariga yotqiziladi.
Atmosfera havosining atmosfera havosidan chiqadigan chiqindilar havoning ifloslanish darajasi ko'rib chiqilayotgan ifloslantiruvchi moddalarning uzoq masofalarga tashilishiga, ularning kimyoviy faolligi darajasiga va tarqalish meteorologik sharoitlariga bog'liq.
Atmosferani o'z-o'zini tozalashning meteorologik omillariga qo'shimcha ravishda, avtotransportdan zararli chiqindilarning ba'zi tarkibiy qismlari havo atrof-muhitining tarkibiy qismlari bilan o'zaro ta'sir jarayonlarida ishtirok etadi, buning natijasida yangi zararli moddalar (ikkinchi darajali atmosfera ifloslantiruvchi moddalari) paydo bo'ladi. Ifloslantiruvchi moddalar atmosfera havosining tarkibiy qismlari bilan fizik, kimyoviy va fotokimyoviy o'zaro ta'sirga kirishadi.
Avtomobil dvigatellarining chiqindi mahsulotlarining xilma-xilligi tana yoki kimyoviy tuzilishi va xususiyatlariga ko'ra tabiatiga o'xshash guruhlarga bo'linishi mumkin:
1) zaharli bo'lmagan moddalar: azot, kislorod, vodorod, suv bug'i va uglerod dioksidi, atmosferada normal sharoitda inson uchun zararli bo'lgan darajaga tushmagan;
2) mavjud benzinli dvigatellarga xos bo'lgan uglerod oksidi,
3) azot oksidi, ular atmosferada qolganda kislorod bilan birlashadi.
4) uglevodorodlar (alkain, alkenlar, alkadinlar, tsiklonlar, aromatik birikmalar),
5) qo'rg'oshin birikmalari,
Atmosfera havosining ifloslanishiga aholining ta'sirchanligi ko'plab omillarga bog'liq, shu jumladan yosh, jins, umumiy sog'liq, ovqatlanish, harorat va namlik va boshqalar.Keksa odamlar, bolalar, bemorlar, surunkali bronxit, koronar etishmovchilik, astma bilan og'rigan chekuvchilar ko'proq himoyalanishadi.
Butunjahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JST) ma'lumotlariga ko'ra OT ifloslantiruvchi moddalarining ta'siriga tananing umumiy reaktsiyasi sxemasi quyidagi shaklga ega.
Atmosfera havosi tarkibi va uning transport vositalarining chiqindilaridan ifloslanishi muammosi tobora dolzarb bo'lib bormoqda. Buni Moskva misolida ko'rish mumkin. 1982 yilda havoning umumiy ifloslanishida transport vositalarining ulushi 69 foizni, 1990 yilda -74,6 foizni, va nihoyat 1993 yilda -79,6 foizni tashkil etdi.
Havoning ifloslanishi shubhasiz birinchi o'rinni egallaydi, chunki havo tananing doimiy iste'mol qilinadigan mahsuloti hisoblanadi.
Odamning nafas olish tizimi tanani havo ifloslantiruvchi moddalardan ta'sirlanishidan himoya qilishga yordam beradigan bir qator mexanizmlarga ega. Burun tuklari katta zarralarni filtrlaydi. Nafas olish yo'lining yuqori qismidagi yopishqoq shilliq qavat mayda zarralarni ushlaydi va ba'zi bir gaz ifloslantiruvchi moddalarni eritadi. Majburiy hapşırma va yo'talish mexanizmi nafas olish tizimining tirnash xususiyati paytida ifloslangan havo va shilimshiqni olib tashlaydi.
Yupqa zarralar inson salomatligiga katta xavf tug'diradi, chunki ular tabiiy himoya membranasidan o'pkaga o'tishi mumkin. Ozonni inhalatsiyasi yo'talni, nafas qisilishini keltirib chiqaradi, o'pka to'qimasini shikastlaydi va immunitet tizimini zaiflashtiradi.
Havoning ifloslanishining aholi salomatligiga ta'siri quyidagicha.
To'xtatilgan zarralar - 0,01 dan 100 mikrongacha bo'lgan chang zarralari quyidagicha tasniflanadi:
100 mikrondan ko'p yog'ingarchilik, 5 mikrondan kam amalda yog'ingarchilik bo'lmaydi.
Birinchi tipdagi zarralar zararsizdir, chunki ular tezda er yuzida yoki yuqori nafas yo'llarida cho'kadilar. Ikkinchi turdagi zarralar o'pkaga chuqur tushadi. O'pkada changning kirib borishi sababli uglerod, uglevodorod, paradin, xushbo'y moddalar, arsenik, simob va boshqalar birikmalarining mavjudligi, shuningdek, saraton, surunkali nafas olish kasalliklari, astma, bronxit, amfizemaning chastotasi bilan bog'liqligi aniqlangan. Surunkali bronxitning chastotasining keskin o'sishi 150-200 mk / m 3 kontsentratsiyadan boshlanadi. Kuyosh nafas yo'llariga tushganda surunkali kasalliklar paydo bo'ladi (zarrachalar hajmi 0,5 ... 2 mikron), ko'rish qobiliyati yomonlashadi va inson tanasi uchun xavfli bo'lgan kanserogen kuchli moddalarni (benzapirol) o'zlashtiradi. Egzoz gazidagi kuyish tezligi 0,8 g / m 3 ni tashkil qiladi
Oltingugurt angidrid. Yuqori nafas yo'llarining shilliq qavatiga zararli ta'sir ko'rsatadi va bronxial obstruktsiyani keltirib chiqaradi. Bronxitli bemorlarda 500 mk / m 3 dan boshlab asoratlar kuzatiladi, 200 mk / m 3 astmatikada tutilishlarning ko'payishiga olib keladi.
Azot oksidlari. Azot dioksidi va fitokimyoviy türevler, neft-kimyo sanoatining va dizel dvigatelining ishlash jarayonlarining yon mahsulotidir. Ular o'pka va ko'rish organlariga ta'sir qiladi. 150 mkt / m 3 dan boshlab, uzoq muddat ta'sir qilish nafas olish funktsiyasini buzilishiga olib keladi. Azot oksidi ko'zlar va burunning shilliq pardalarini tirnash xususiyati qiladi, o'pkalarni yo'q qiladi. Nafas olish tizimida azot oksidi bu sohada namlik bilan reaksiyaga kirishadi. Azot oksidi ozon qatlamining yo'q qilinishiga yordam beradi.
Ozon. Quyosh nurlari ta'sirida azot oksidi va uglevodorod konsentratsiyasining ko'payishi fotokimyoviy tutunishni keltirib chiqaradi. Tabiatdagi ozonning fon konsentratsiyasi 20 - 40 mkt / m 3 ni tashkil qiladi. 200 mkt / m 3 da inson tanasiga sezilarli salbiy ta'sir kuzatiladi.
Uglerod oksidi. Havo yo'qligida yonilg'i yoqilganda, avtoulov dvigatellari ishlayotganda CO hosil bo'ladi. Inhibe qilingan havodan gemoglobin bilan birlashtirilib, u qonga kiradi, qonning kislorod bilan to'yinishini oldini oladi, natijada to'qimalar, mushaklar va miya.CO asab tizimining buzilishi, bosh og'rig'i, vazn yo'qotish, qusishni keltirib chiqaradi.
Nomidagi Inson ekologiyasi va atrof-muhit salomatligi institutining dispanser tadqiqotlari A.N. Sisina shuni ko'rsatdiki, 3-6 MPC va azot dioksidi 2-3 MPC kontsentratsiyasida uglerod oksidi bo'lgan havoni uzoq vaqt inhalatsiyalash bolaning tanasida bir qator javoblarni keltirib chiqaradi.
Vizual - motor reaktsiyasining yashirin davrining uzayishi, surunkali tonzillit, surunkali rinit, bodomsimon gipertenziya, o'pka sig'imi pasayishi aniqlandi.
Atmosferaga avtomobil chiqindilari bilan kiradigan aldegidlarning asosiy vakillari - formaldegid va akrolein. Formaldegid asab tizimiga bezovta qiluvchi ta'sir ko'rsatadi. Bu ichki organlarga ta'sir qiladi va fermentlarni inaktiv qiladi, sitoplazmatik va yadro sintezini bostirish orqali hujayradagi metabolik jarayonlarni buzadi.
Uglevodorodlar yoqimsiz hidlarga ega, ko'zlarni, burunni tirnash xususiyati qiladi va flora va fauna uchun juda zararli.
Qo'rg'oshin oksidlari inson tanasida to'planib, unga hayvonlar va o'simliklar oziq-ovqatlari orqali kiradi. Qo'rg'oshin va uning birikmalari inson salomatligiga jiddiy zarar etkazadigan juda zaharli moddalar sinfiga kiradi. Qo'rg'oshin asab tizimiga ta'sir qiladi, bu aqlning pasayishiga olib keladi, shuningdek jismoniy faoliyat, muvofiqlashtirish, eshitishning o'zgarishiga olib keladi, yurak-qon tomir tizimiga ta'sir qiladi, yurak kasalliklariga olib keladi.