Kataliz. Turlari. Umumiy tamoyillar. Kattalitik reaksiya mexanizmlari. Fermentativ kataliz

4.Ba’zan, katalizatorning aktivligini kamaytiruvchi qo’shimchalar katalizator aktivligini kamaytirish bilan birga uning xususiyatinig va ba’zan fukstiyalarini o’zgartiradi.

Natijada ko’p bosqich bilan boradiga jarayon biror oraliq bosqichda to’xtab qoladi. Katalizatorning bunday zaralanishi qulay zaxarlanish deyiladi. Masalan, benzol eritmasida benzoil xlorid platina katalizator ishtirokida gidrogenlanganda toluol hosil bo’ladi. Lekin bu reaksiya bir qancha bosqich bilan boradi;

C2H5COCI = C6H5CHO = C6C5CH2OH = C6H5CH3

Agar toza benzol o’rniga iflosroq benzol yoki xinolin aralashgan benzol ishlatilsa, katalizatorning aktivligi kamayadi aproess aldigid hosil bosqichida to’xtab qoladi.

Agar toza benzol o’rniga iflosroq benzol yoki xinolin aralashgan benzol ishlatilsa, katalizatorning aktivligi kamayadi aproess aldigid hosil bosqichida to’xtab qoladi.

Kontakt zaxarlarning o’ziga xos xususiyatlaridan biri, juda, oz miqdorda bo’lganda ham katalizator aktivligini sezilarli kamaytirib yubora olish va xatto butunlay yo’q qilishdan iborat. Masalan nikel qatlamalarining aktivligi 0,000005g HCN ta’sirida ikki barobar, 0, 00003 g HCN ta’sirida esa katalizator tamomida passivlashadiyu

Ko’pgina katalizatorlarning aktivligi turli qo’shimchalar ta’sirida oshadi. Bu qo’shimchalar aktivlovchilar yoki promotorlar deyiladi.

Ma’lumki reaksiya uchun katalizator bo’lmasdan shu reaksiyaning katalizatori aktivligini oshiruvchi reakstiyaning katalizatori aktivligini oshiruvchi qo’shimchalar promotorlar deb, promtorlar qo’shish esa promotorlash deb tanladi. Masalan steriy va tariy moddalari gidrogenlovchi katalizator emas, lekin ularning har biri nikelga 5% dan qo’shilsa, CO2 ni CH4 ga aylantirishdagi nikel katalizator aktivligi 10 marta ortadi.

Promotrlar ikki guruhga–stukturalar hosil qiluvchi va modifistirlovchi promotorlarga bo’linadi .Stukturalar hosil qiluvchi promotrlar katta konstentrastiyada bo’lgandagina ta’sir qiladi.