Kataliz. Turlari. Umumiy tamoyillar. Kattalitik reaksiya mexanizmlari. Fermentativ kataliz

Katalizatorlar saqlovchanlik (selektivlik) xossasiga ega. Ya’ni hamma kimyoviy reaksiyalarning tezlashtiradigan umumiy katalizator bo’lmaydi.

Katalizatorlarni selektivligidan, ya’ni ma’lum katalizatorgina tezlatadi. Reakstiya bir necha yo’nalishda borishi mumkin bo’lsa, ma’lum katalizator ma’lum yo’nalishigina tezlatadi.

Katalizatorlarni selektivligidan, ya’ni ma’lum katalizatorning ma’lum reaksiyani yoki reaksiya yo’nalishini tezlatishdan sanoatda keng foydalaniladi.

Katalizatorlar reaksiya muvozanatiga ta’sir etmaydi.

Katalizatorlarni qo’llash nazariy jihatdan chiqishi kerak bo’lgan mahsulot miqdorini qisqa vaqt ichida olishga imkon beradi.

Katalizatorlar to’g’ri va teskari reaksiya tezliklarini bir xilda oshiradi ya’ni muvozanat konstanta qiymati o’zgarmaydi.

Katalizatorlarni kimyoviy reaksiya tezligiga ta’sirini katalizatorlarning reaksiyani kamida biron bir bosqichida aktivlangan kompleks hosil qilishda ishtiroki bilan tushuntiriladi. Shularni kimyoviy o’zgarishlarning bir yoki bir necha bosqichda aktivlangan kompleks tarkibida bo’lib reaksiya tezligini o’zgartiradigan va mahsulotlar tartibiga kirmaydigan moddalarga aytiladi-deb aytgan. Jarayon birin-ketin boradigan jarayonlardan iborat bo’lib, bundan barqaror bir qancha oraliq moddalar xosil bo’ladi. Bu oraliq moddalarni hamma vaqt ajratib olib bo’lmasa ham, ularning borligini turli usullar bilan aniqlash mumkin.

Birin–ketin boradigan reaksiyalardan har qaysisining aktivlanish energiyasi katalizatorsiz boradigan reaksiyaning aktivlanish energiyasidan kichik bo’ladi. Shunga bu reaksiyalar katalizator ishtirokida tezlashadi

Birin–ketin boradigan reaksiyalardan har qaysisining aktivlanish energiyasi katalizatorsiz boradigan reaksiyaning aktivlanish energiyasidan kichik bo’ladi. Shunga bu reaksiyalar katalizator ishtirokida tezlashadi

k

A  V == S

Reaksiyani ko’raylik k- katalizator.