189
50....60%dan
oshmaydi,
ya’ni
yog’larning
gliserid
tarkibini
gidropereeterifikasiyalanishdan keyin yog’ kislotalarning statistik taqsimlanishiga
qisman mos keladi. Aktiv nikel katalizatorida pereeterifikasiyalash
tezligi
gidrogenlash tezligidan kichik, shuning uchun gidropereeterifikasiyalashda ko’p
marta ishlatilgan, gidrogenlash aktivligi pasaygan katalizatordan foydalaniladi.
Sanoatda plastik oziqa salomasi ishlab chiqarish uchun suyuq o’simlik
moylarini hayvon yog’lari yoki palma moyi bilan aralashmasini selektiv
gidrogenlash, izomerlash va trigliseridlarni qisman pereeterifikasiyalash jarayonlari
birgalikda qo’llaniladi.
Hayvon yog’lari va palma moylari tarkibida yuqori haroratda eriydigan di –
va uch to’yingan gliserid ko’rinishdagi palmitin va stearin kislotalari mavjud bo’lib,
ular bu yog’larning 50%ni tashkil etadi. Bundan tashqari, ular tarkibida 3%gacha
linolen kislotasi ham bo’lib, u yog’larni oksidlanishga
chidamliligini keskin
pasaytiradi. Bu yog’larni gidrogenlangan yog’ga aralashtirilganda, olinadigan
kompozisiya margarin mahsulotlariga mo’ljallangan yog’ning sifat talablariga mos
kelmaydi. Shuning uchun eritilgan hayvon yog’lari margarinning yog’li
asosida
ishlatilmaydi. Palma moyining margarin mahsulotlarining yog’li asosidagi miqdori
ham cheklangan. Suyuq o’simlik moylarining hayvon yog’lari yoki palma moyi
bilan aralashmasini nikel katalizatorida gidrogenlash,
margarin mahsulotlarida
ishlatiladigan xossalari, suyuq o’simlik moylaridan olingan salomasning
xossalaridan farq qilmaydigan, salomas olish imkonini beradi.
Gidrogenlashning geterogen katalizatorlari trigliseridlar
gidrolizini ham
tezlashtiradi. Gidrogenlangan yog’larning gidrolizi natijasida erkin yog’ kislotalari,
digliseridlar, monogliseridlar va gliserin hosil bo’ladi. Bu moddalarning bir qismi
metan va boshqa uglevodorodlar, akrolein,
aldegidlar, ketonlar, CO
2
va
boshqalargacha parchalanadi. Erkin yog’ kislotalari katalizator va apparat metallari
bilan reaksiyaga kirishib, nikelli, misli, temirli va boshqa sovunlarni hosil qiladi.
Agar gidrogenlash vodorodni katalizatorga borishini
cheklash bilan olib
borilsa, u holda katalizator yuzasida to’yinmagan yog’ kislotalarning dimerizasiyasi,
siklizasiyasi va polimerlanishi yuzaga keladi. Xom ashyodagi aralashmalarni,
190
jumladan oltingugurt birikmalari, fosfolipidlar
va ularning parchalanish
mahsulotlari, yog’ kislotalarning natriyli tuzlari, tabiiy pigmentlar, yog’larni
dastlabki oksidlanish mahsulotlari va boshqalarni katalizator bilan ta’sirlashishidan
ham bir qator qo’shimcha reaksiyalar sodir bo’ladi. Yuqorida sanab o’tilgan
reaksiyalar salomas sifati va unumdorligini pasaytiradi, uni katalizatordan ajratishni
va keyingi rafinatsiyalash
jarayonini qiyinlashtiradi, gidrogenlash uskunalarining
unumdorligini kamaytiradi, hamda katalizator va vodorod sarfini ko’payishiga olib
keladi.
Qo’shimcha reaksiyalarni oldini olish uchun gidrogenlanadigan xom ashyo va
vodorod yaxshilab tozalanishi va gidrogenlash harorati 170-200
0
Sgacha
pasaytirilishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: