O„ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA О„RTA MAXSUS TA‟LIM VAZIRLIGI
QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI
KASBIY TA‟LIM FAKULTETI
MEHNAT TA‟LIMI VA CHIZMACHILIK KAFEDRASI
“DAK yuborilsin”
Kasbiy ta`lim fakulteti
dekani _______ dots Y/T/Bobojonov
“___”____________2013 yil
“Himoyaga ruxsat etildi”
Mehnat ta‟limi yo‟nalishi bitiruvchisi
Kafedrasi mudiri dots______S.X.Yakubov
“___”____________2013 yil
Kasbiy ta‟lim fakulteti kunduzgi bo‟limi
5142000-Mehnat ta‟limi yo‟nalishi bitiruvchisi
Toshtemirova Xurshidaning
bakalavir darajasini olishi uchun
“
Sut va sut mahsulotlaridan taomlar tayorlash
”
MAVZUSINI O‟QITISH
TEXNOLOGIYASI
mavzusida yozilgan
BITIRUV MALAKAVIY ISHI
Bajardi______________
Toshtemirova X
Rahbar:________ C. Holiqova
Qarshi – 2013 y.
Vatanimiz kelajagi
halqimiz
ertangi kuni mamlakatimizning
jahom hamjamiyatdagi obru
–
etibori
farzandlarimizning unib
usib
ulg’ayib qanday inson bo’lib
hayotga
kerib
borishiga
bog’liqdir.
Biz bunday
o’tkir haqiqatni
hech
qachon
unutmasligimiz
kerak
И. Каримов
Karimov I.A. Yuksak
ma‘naviyat-engilmas kuch. T., Ma‘naviyat,
2008,
Bitiruv malakaviy ishinig dolzarligi:
Yangi pedagogic tehnalogyalarning yana bir o‘ziga hos hususyati o‘quvchi faoliyatining
ustivorligidir.Mehnat ta‘limini o‘qitishda yangi pedagogic tehnalogyalarning tadbiqi shahsni
jamiyatning talabiga ko‘ra yunaltirish ta‘limini ana shu talablar asosida tashkil etish ta‘lim tamuillari
metodlari aloqadorligi asosida shahsni har tomonlama shakllantirish, uni qobilyati va imkonyatlarini
to‘liq nomoyon etish va rivojlantirish uchun qulay shart sharoitlar yaratishdan iborat.
Sut va sut mahsulotlaridan taomlar tayyorlash mavzusini o‘qitishda modullik ta‘lim tehnalogyasini
ishlab chiqish hamda bu tehnalogiyani mehnat ta‘lim darslarida qo‘llash dolzar maslaridan hisoblanib
ilmiy-amaliy ahamyat kasb etadi.
Tadqiqotning o‟rganilganligi darajasi:
Mehnat ta‘limini o‘qitish sifati va samaradorligini oshirish yullaridan biri bu ta‘limga yangi
pedagogik tehnalogyalarni tadbiqi fanijtimoiy taraqqiyoti rivoji bilan uzviy bog‘liq holda va mavjud
talablarga muvofiq takomillashib boruvchi pedagogik faoliyat hisoblanadi.Shunga ko‘ra ta‘limga
yangi pedagogic tehnalogyalarni tadbiq etish sohasida bir qancha olimlar tomonidan bir qator
tadqiqot ishlari amalga oshirildi. BAHRAMOV.A.B. Tavarshunoslik asoslari Toshkent:TXXI,1986
tavarov.-M:.Ekanomika Oziq ovqat mollari Tavarshunoslik
N.G. Proxorova N.S Nekiforova A.M Novekova Toshkent 1991yil
Muslimov.N.A Mullaahmedov R.G‘. ―Kasb tallashga yo‘llash‖o‘quv qo‘llanma.Jamila Hoshimova
―O‘zbek pishiriqlari‖Toshkent 2008 kabi adabiyotlardan foydalanilgan.
Bitiruv malakali ishining maqsadi.
Umumiy o‘rta ta‘lim maktablarining 6-sinflarida o‘tiladigan ―Sut mahsulotlaridan taom tayyorlash
mavzusini‖o‘qitishda modulli ta‘li tehnalogyasini ishlab chiqish va bu tehnalogyani o‘quv jarayoniga
qo‘llashga yo‘naltirilgan ilmiy metodik tavsiyalarini berish hisoblanadi.
Bitiruv malakaviy ishning obyekti:
Umumiy o‘rta ta‘lim maktablarida ―Mehnat ta‘lim‖fanini o‘qitishda yangi pedagogik
tehnalohiyalarini tadbiqiga asoslangan o‘qitish tamoillari va metodlarining o‘‘zaro asloqadorligini
ta‘minlashga yo‘naltirilgan o‘quv jarayonidir.
Bitiruv malakaviy ishning predmeti:
―Mehnat ta‘limi‖fanini o‘qitishda yangi pedagogic tehnalogitalarini tadbiq qilish yo‘llariga
bag‘ishlangan o‘quv materyallari mazmuni shakli va talash tamoyillari.
Tadqiqot vazifalari:
- Bitiruv malakaviy ish mavzusiga doir ilmiy,ilmiy-metodik,pedagogik,didaktik manbalarni
o‘rganish va tahlil qilish.
-Sut mahsulotlarining kimyoviy tarkibi sutnnig assartimenti va sifatiga talablar;
-Mehnat ta‘limi o‘qituvchilarini tayyorlashga qo‘yiladigan talablarni tahlili;
-Mehnat ta‘limi darslarida qo‘llaniladigan pedagogic tehnalogyalarini ilmiy asosini yoritilishi;
-Sut mahsulotlariing fizik – kimyoviy hususyati va ularga tasir etuvchi omilarini o‘qitish
tehnalogiyasi mashg‘ulotlar loyihasini ishlab chiqish;
-Mehnat ta‘limi fanini o‘qitishda yangi pedagogic tehnalogyalarini tadbiq qilish yo‘llariga oid ilmiy
metodik tavsiyalarini berish;
Tadqiqot metodlari:
Pedagogik
kuzatish,
test so‘rovlari,anketa to‘ldirish,savol javob o‘tkazish,noananaviy
metodlar,sistemaladhtirish.
Tadqiqot metodining asosi:
O‘zbekiston Respublikasi hukumatining o‘rta mahsus kasb hunar ta‘limini rivojlantirishga qaratilgan
qarorlari:
O‘zbekiston Respublikasi ―Ta;lim to‘g‘risidagi qonuni‖,‖Kadrlar tayyorlash milliy dasturi ―,Oliy va
o‘rta mahsus ta‘lim vazirininig buyruqlari I.Karimovning ta‘lim tizimini takomillashtirishga
yunaltirilgan nutqlari,tadqiqot muammosiga oid ilmiy va ilmiy-metodik adabiyotlarga tayanilgan.
Bitiruv malakaviy ishning ilmiy yangiligi:
-Sut va sut mahsulotlarining tarkibi va hususyatini tadqiqini o‘tkazish va mehmat ta‘limi amaliy
mashg‘ulotlari jarayonida qo‘llash ilmiy-uslubiy jihatdan asoslab berildi.
-Mehnat ta‘limi fanini o‘qitishda yangi pedagogik tehnalogiyalarini qo‘llashninig mazmuni,shakli va
vositalri aniqlandi.
-Mehnat ta‘limi fanini o‘qitishda yangi pedagogik tehnalogiyalar asosida tashkil qilingan ta‘lim
samaradorligini oshirishga hizmat qiluvchi uslubiy tavsiyalar yaratildi.
BMIning ilmiy-amaliy ahamiyati.
Shundan iboratki tadqiqot natijasida olingan ilmiy hulosalar ishlab chiqilgan uslubiy tavsyalar
mehnat ta‘limi fani o‘qituvchilariga o‘quv ustalari va amaliyotchi talabalariga uslubiy yordam beradi.
BMIning mazmuni:
Ishning birinchi bobida sut mahsulotlari haqida umumiy ma‘lumot sut tarkibi hossalari olish
jarayonlari haqida ma;lumotlar keltirilgan.
BMIning ikkinchi bobida umumiy o‘rta ta‘lim maktabining 6-sinflarida o‘tiladigan ―Sut va sut
mahsulotlaridan taomlar tayyorlash‖mavzusini o‘qitish tehnalogiyasi yoritib berilgan.O‘qitish
jarayonida yangi pedagogic tehnalogiyaliridan foydalanish yo‘llari vositalari va avfzalliklari ilmiy
asoslangan.
BMIning ishning ilmiy amaliy ahamiyati:
Shundan iboratki tadqiqot natijasida olingan ilmiy hulosalar ishlab chiqilgan uslubiy tavsiyalar umum
ta‘lim maktablari mehnat ta‘limi o‘quvchilariga va amaliyotchi talabalrga uslubiy yordam beradi.
BMIning tuzilishi va hajmi:
BMI kirish 3 bob,hulosa,foydalanilgan adabiyotlar ro‟yhati,rasmlar,jadvallar va ilovalardan
iborat.
Sigir sutining kimyoviy tarkibi
Tarkibiy qismlari
0‗rtacha miqdori, %
Cheklanishlar, %
Suv
87,0
83-89
Quruq modda
13,0
11-17
Shundan:
sut yog‗i
3,9
2,7-6,0
sut shakari
4,7
4,0-5,6
Azotli moddalar:
kazein
2,7
2,2-4,0
albumin
globulin va boshqa
oqsillar
0,4
0,2—0,6
---- --
0,12
0,05-0,20
Oqsil bolmagan moddalar
0,05
0,02 =0,08
Kul
0,7
0,60-0,85
Vitaminlar (mg%):
........ ..............
retinol (A)
0,03
0,01-0,08
ergokalsiferol (D)
0,00005
—
tokoferol (E)
0,15
0,05-0,25
tiamin (B,)
0,05
0,03-0,06
riboflavin (B
2
)
0,15
0,06-0,20
Bo‗yoq moddalari
0,02
0,01-0,05
Aminokislotalar
Oqsil massasidagi hissasi, %
l/o7pi n
albumin
olnbnl i n
------- KdlZiV 11 1
- '
i_
3 2
___ 14
VJlllMll
Alanin
Z, 1
3,2
2,1
7,4
Valin
7.2
4,7
5,8
Leysin
9,2
11,5
15,6
----
Izoleysin
6,1
6,8
8,4
Serin
6,3
4,8
5,0
Glutamin kislotasi
22,4
12,9
19,5
Asparagin kislotasi
7,1
18,7
11,4
Arginin
4,1
1,2
2,9
Lizin
8,2
11,5
11,4
Sistin
0,4
6,4
2,9
Fenilalanin
5,0
4,5
3,5
Tirozin
6,3
5,4
3,8
Triptofan
1,7
7.0
1Д ...
Gistidin
3,1
2.9
1.6-
Metionin
2.8
1,0
3,2
Treonin
4,9
5,5
5,8
P rol in
10,6
1,5
4,1
eltirilganhamda
kichik
massali
bo'ladi.
.
13- jadval
Pishloqning kimyoviy tarkibi
Miqdori, %
8
Namakobli pishloqlar
13 Brinza (sigir
sutidan)
52,0
17,9
20,1
—
—
2,0
8,0
14 Brinza (qo
k
y
sutidan)
—
—
2,9
8,0
uglevodlar
T/r
Pishloq turlari
organik
kislota
kill
oqsil
suv
yog
lakto
za
saxam=
za
-26-
,8 -
23.4
25,
3
24.9
26,
0
26,
8
23.6
29.0
26.0
24.9
16.7
20,
0
39-5
40.0
35,
9
36.4
41.0
39.5
41,
8
50.0
41.0
36.4
46,
7
40.4
27.3
30.0
32.2
31.8
26.4
27.3
28.1
15,
0
26.5
31.8
30.3
30.4
472"
4,6-
4.0
4.1
4.2
4.2
4.5
4.0
4.3
4.1
4.1
6.6
2
3
4
5
6
7
8
9
3
1
1
1
2
2,0
2,6
2,8
2,2
2,2
2,0
2,0
2,2
2,8
2,2
2,7
Sovetskiy»
Shveysarskiy»
Estonskiy»
Yaroslavskiy»
Latviyskiy»
Litovskiy»
Poshexonskiy»
Chedder»
Dorogobujskiy
»
Rokfor»
Gollandsldy^r
Rossiyskiy» _
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Eritilgan pishloqlar
.15 «Noviy» 40-yog
lilikda
52,0
23,0
19,0
—
—
2,0
4,0
16
«Kolbasniy»
dudlangan
52,0
23,0
19,0
—
—
2,0
4,0
Mundarija:
14-j adval
Pishloqning oqsil va yog‗ bo‗yicha qiyosiy tavsifi
Miqdori, 100 g mahsulotdag hisobida
Mahsulot
oqsil
y°g‗
«Sovetskiy» pishlog‗i .. ...
71 —
30
13
Cho
1
chqa go"shti (semiz)
36
Yanm dudlangan kolbasa
13,5
35
Qo‗y go‗shti (1-toifali semizlikda)
14
16
Tovuq go‗shti
17
12
Eritilgan pishloq
18
18
Tovuq tuxumi
10,6
11
Kirish……………………………………………………………………………..3
I-Bob. Sut va sut mahsulotlari haqida umumiy ma‟lumot. 8
1.1.Sutninig fizik kimyoviy hossalari ……………. 12
1.2.Sutninig assortimenti va sifatiga talablar…………………….......15
1.3.Achitilgan sut mahsulotlari……………………………………19
1.4.Sariyog‘ olinishi va turlari ………………………………….27
1.5.Sariyog‘ning sifatiga talablar ………………………………….34
1.6.Pishloq mahsulotlari turlari…………………………………38
1.7. Pishloqni ishlab chiqarish tehnbalogiyasi asoslari………58
1.8.Sut kanservalari ………………….58
1.9.Sut mahsulotlaridan tayyorlangan taomlar………………61
II- bob. Sut v a sut mahsulotlaridan taomlar tayyorlash
mavzusini o‟qitishda « CHARHPALAK » mеtodini qo‟llash.
2.1.Sut va sut mahsulotlari tayyorlash ……. 65
2.2. «Charhpalak» metodi…………………………69
2.3.Sut va sut mahsulotlaridan taom tayyorlash mavzusini o‘qitishda.. «Charhpalak .» mеtodini
qo‘llash...................................................71
2.4.Sutva sut mahsulotlaridan taomlar tayyorlash mavzusini o‘qitish tehnalogiyasi bo‘yicha 2 soatlik
dars ishlanmasi..............................74
III-Bob. Hayotiy faoliyat xavfsizligi.
3.1. Shivqinlar titrashlar va ularning inson hayotidagi zararli hususiyatlar
3.2. Ishlab chiqarish muhitida ergonomika to‘g‘risida tushuncha. Inson va mashina
o‘rtasidagi,bog‘liqlik……………………………………………………………..86
Xulosa……………………………………………………………………………87
Adabiyotlar……………………………………………………………………...90
KIRISH
Respublikamiz prezidenti I.KARIMOV mamlakatimizning o‘z davlat mustaqqilligini qo‘lga kiritish
arafasida va undan keying dastlabki kunlarda olib brogan jushqin va serqirra siyosiy ijtimoiy faoliyatini
aks etttiradigan ‗‗O‘ZBEKISTON mustaqqilligiga erishish ostonasda‘‘deb nomlangan asarida ham bu
dolzarb massalaga katta e‘tibor qaratib ―BIZGA KADRLAR TAYYORLASHNINIG MAHSUS
MILLIY DASTURI KERAK‖ deb takidlab o‘tgan edi.Respublikamizda ―ta‘lim tugrisida qonun va
kadrlar tayyorlash milliy dasturi ―ta‘lim tizimiga tadbiq etilganidan so‘ng o‘qitishda innavatsiyon
tehnalogiyalardan foydalanishga e‘tibor qaratildi.
Kadrlarimizga eng zamonaviy intellectual bilimlarga ega bo‘lgan holda uyg‘un rivozlanishiga o‘z
e‘tiborini qaratgan Prezidentimiz o‘z vaqtida ―Biz farzandlarim izning nafaqat jismoniy va ma‘naviy
sog‘lom o‘sishi balki ularninh eng zamonaviy intellektual bilimlarga ega bo‘lgan uyg‘un rivojlangan
insonlar bo‘lib XXI asr talablariga to‘liq javob beradigan barkamol avlod bo‘lib voyaga etishlari uchun
zarur barcha imkoniyatlar va sharoitlarni yaratishni o‘z oldimizga maqsad qilib qo‘ygan miz‖ deb
aytgan edilar.
Respulika Prezidenti ta‘lim tarbiya sohasiga ham o‘z etiborini qaratib unga milliy didaktik nuqtyi
nazardan yondoshib uni quyidagicha tariflaydi.‖Ta‘lim O‘zbekiston halqi ma‘naviyatiga yaratuvchanlik
faoliyati bahsh etadi.Prezident
tomonidan ilmiy asoslab berilgan ta‘lim tarbya modelini amaliyotga tadbiq etish o‘z navbatida o‘quv
jarayonini tehnalogiyalashtirish bilan uzviy bog‘liqdir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimov 2012 yil 9-may kuni poytahtimiz Toshkent shahrida
hotira va qadrlash kuniga bag‘ishlab o‘tkaizlgan marosimda ishtirok etib ommaviy ahborot vositalari
vakillarining savollariga javob qaytarar ekan mamlakatimiz taraqqiyoti halqimizning bugungi va ertangi
hayoti yoshlarga bo‘lgan e‘tibor jahonda va yon atrofimizdagi mavjud vaziyat haqida o‘ta muhim va
dolzarb fikrlarini bayon etib “Bugungi yoshlarimiz hal qiluvchi kuch bo‟lib hayotga
kirayapti.Men bu yoshlarga o‟zimga ishongandek ishonaman.”deb takidlab o‟tdi.
Respublikamizda sut sanoati ilg`or texnologiya bilan jihozlangan tarmoqlardan biri hisoblanadi.
Bu tarmoq tizimiga sut, achitilgan sut mahsulotlari, qaymoq, sariyog`, pishloq, sut konservaralari,
muzqaymoq, kazein va boshqa mahsulotlar ishlab chiqaradigan korxonalar kiradi.
Sut va sut mahsulotlari aholining noyob ozuqaviy modda-oqsilga bo'lgan talabini qondirishida
iste'mol qilinayotgan oziq-ovqat mahsulotlari tarkibini yaxshilashda muhim ahamiyatga egadir. Shu
sababli, sut sanoati tarmog`ini rivojlantirishga aloxida e'tibor berilmoqda.
So'nggi yillarda sut sanoati korxonalarida kichik yoshdagi bolalar uchun sut mahsulotlari
buzoqlarini boqishda foydalanadigan sut ishlab chiqarish yo'lga qo'yildi. Sariyog`, qattiq va yumshoq
pishloq, brinza, texnik xamda ozuqa kozeini ishlab chiqarish xajmi ko'paymoqda. Axolining sut va sut
mahsulotlariga bo'lgan talabini to'laroq qondirish va mahsulot sifatini oshirish maqsadida xorijiy
mamlakatlari bilan hamkorlikda qo'shma korxonalar barpo etilmoqda.
Hozirgi kunda go'daklarga mo'ljallab kimyoviy tarkibi xilma-xil bo'lgan quruq sut mahsulotlari
ishlab chiqarilmoqda. Bunday mahsulotlar asosan, ikki guruhga bo'linadi: sog'lom go'daklarga
mo'ljallangan va davolash maqsadlarida foydalaniladigan aralashmalar. Sog'lom go'daklarga
mo'ljallangan sut aralashmalariga «Malyutka», «Malish», «Vitalakt», «Detolakt», «Ladushka» va
boshqalar kiradi. Davolash maqsadlarida foydalaniladigan quritilgan sut aralashmalarga esa kam
laktozali sut, «Malyutka», «Malish»lar kiradi.
Yosh bolalarga mo'ljallab ishlab chiqariladigan quruq sut mahsulotlari to'yimliligi, biologik-
qiymati hamda bakteriyalardan tozaligi bo'yicha yuqori talablarga javob berishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |