Kasbiy psixologiya

Psixologiya - o‘zi nima? degan savolga bir nechta psixologik ta’riflarni
ko‘rish mumkin. Avvaliga psixik jarayonlarni o‘rgangan V.Vuntning fikricha,

psixologiyaning asosiy vazifasi introspeksiya bo‘lib, u shaxsiy psixolog ya’ni
emotsional holat va hissiy jarayonlarni o‘zi tahlil qilishidir.

1

920 yillardan 1960 yilga qadar amerikalik psixolog J.B.Uotson

introspeksiyani rad etib, psixologiyani xatti-harakati kuzatuvchi fan deb atadi.
Psixologlar 1960 yillarda bu fanni xulq va ruhiy jarayonlar haqidagi fan deb
atashgan. Ruhiy jarayonlar ichki subektiv jarayon bo‘lib, buni hulqiga qarab
aniqlaymiz – his qilish, anglash, tush ko‘rish. O‘y-xayol hislardir. Psixologiya fan
sifatida kuzatuv asosida fikrlarni tahlil qilish va g‘oyalarga baho berishga intiladi -
degan ilmiy fikrlar ham bo‘lgan.
Turli mazmundagi taassurotlar tufayli paydo bo’ladigan hissiy holatlar
hayotimizning turli-tuman ko’rinishlaridirki, bularning hammasini psixologiya fani
o’rganadi.
Psixologiyaning o‘z chegaralari bor. U sizga aniq va yakuniy javob
bermaydi. Masalan, Lev Tolstoyning quyidagi “Nima uchun yashayapman?
Nimadir qilishim shartmi? Hayotda kutib turgan o‘limga bo‘ysunmaslikdan
maqsad bormi”,-degan savollarga har bir shaxs o‘zicha javb beradi. Biroq
psixologiya sizga odamning hissiyoti, o‘yi, xatti-harakatini yaxshiroq
tushunishga yordam beradi.⁴
Psixologiya tarixida psixikaning paydo bo’lishi haqida yana bir qancha turli-
tuman fikrlar bor. Uzoq asrlar davomida psixika va uning paydo bo’lishi, taraqqiyoti
masalalariga har xil nuqtai nazardan yondashib kelindi.