Kasbiy pedagogika

15.2. Pedagogik mahorat, pedagogik m ahorat haqidagi ta’riflar,
uning komponentlari: insonparvarlik, pedagogik bilimlar,
pedagogik qobiliyat, pedagogik texnika o'rganish
T a ’lim m u assasa sin in g p eda gog v a m a x s u s fan o 'q itu v c h ila rin in g
k asbiy m ah o ra tin i takom illashtirishda im koniyatlari n ih o y atd a ulkan. 
A m m o ularni yag o n a m aq sad g a y o ‘naltirish, ular faoliyatini o 'z a r o
m uvofiq lash tirish t a ’lim m uassasasi ra h b arid an c h u q u r bilim va 
tajribani talab qiladi.
P e d a g o g kadrlarni m alakasini oshirish tizim ida t a ’sirchanligi va 
u la rg a y a q in lig i, vaqt, kuchni, m o d d iy resurslarni iqtisod qilish ham da 
bo sh q a jih atla rd an qulaylik bilan ajralib turgani o ‘z ish jov larid a, 
y a ’ni t a ’lim m uassasasida m alak a oshirishdir. T a ’lim m u ass as a s id a 
p e d a g o g la rn in g kasbiy m ahoratini oshirish o 'z ichiga quyidagilarni 
oladi: u sulik ishlar, ishlab chiqarish kengashlari; ilm iy-am aliy s e m i­
nar, k onferensiyalar; p e d a g o g ik o ‘qish!ar; u m u m t a ’lim fan v a m a x ­
sus fa n la r usulik kom issiyalari; ilg‘or tajribalarni o 'r g a n is h , um u m - 
lashtirish va o m m alashtirish; darslarga kirish va tahlil qilish; ochiq 
k o 'r g a z m a li darslar tanlovlar, chet ellar bilan h am korlik; k o m p y u t e r v a
axborot, inform atsion-texnik vositalar orqali bilim , tajriba o 'r g a n is h
va m a s o fa d a m alaka oshirish, kollej ra h b arlarin in g p e d a g o g la r bilan 
y ak k a v a j a m o a v i y usulik ishlari v a boshqalar. Bu tiz im n in g buncha 
k o ‘p qirraligi p ed a g o g kasbining m u ra k k a b va j a m i y a t d a m uhim
ijtimoiy ah a m iy a tg a m olikligidan dalolat beradi.
217

---

Pedagog m ahorat rus tili lug'atida «biror sohada m ohirlik darajasi» 
deb talqin etiladi.
P edagog m ahorat tushunchasiga yagona t a 'r i f ham y o ‘q, chunki 
b a ’zi mualliflar bu fazilat - pedagogning yag o n a xususiyatlari deb 
hisoblashsa, boshqalar bu bilim. k o 'n ik m a , m alaka la r ekanligini 
aytadi, uchinchilari - bu ikkalasini birlashtiradi. xususiyatlarini ayt- 
sa, boshqa hollarda faoliyatni am alga oshirish darajasini aytadi va 
hokazo.
P edagog m ahoratining asosi ilk davrdayoq peda g o g n in g tegishli 
bilim yurtida tayyorgarligida shakllanadi. S huning uch u n m ahorat 
asosi boMib, yuqori kasb m ahoratining zarur. am m o yetarli boMmagan 
sharti hisoblanadi.
T a’lim muassasasida ishlashning birinchi yilidanoq pedagog tajri- 
baning intensiv shakllanishi boshlanadi. uning boshi pedagog amaliyot 
davriga t o ‘g ‘ri keladi. Aynan pedagog faoliyat tajribasi pedagog oliy 
o 'q u v yurti bitiruvchisi ta'lim m o b a y n id ao lm ag an narsalarini to'ldiradi 
va mujassamlashtiradi. Unda kasbiy-pedagog faoliyatini amalga 
oshirish tajribasi, ijodiy faoliyat tajribasi, shaxs fazilatlarini nam oyon 
etish tajribasi birlashtiriladi va uyg'unlashtiriladi. A m aliy pedagog 
faoliyat jarayonida barcha olingan bilim lar takomillashadi, shaxs 
fazilatlari va pedagogik qobiliyatlar rivojlanadi, kasbiy k o 'n ik m a va 
m alakalar shakllanadi. 0 ‘z m alakasiga k o ‘ra m ohir pedagog darajasiga 
k o ‘tarilguncha bir necha yil o ‘tadi.
P edagogning bilim, k o 'n i k m a va m alakalari peda g o g ik m ahorati 
asoslarining tarkibiy qismi sifatida 2 darajada b o 'lishi m um kin.
K a sb iy p e d a g o g ik fa o liy a tg a tay y o rg a rlik va k asbiy p e d a g o g ik
fa o liy a t j a r a y o n i d a e g a lla n g a n -p e d a g o g ik tajrib a a ha m iya ti.
Y a’ni. birinchi holda, p ed a g o g oliy t a ’lim m u assasalarida o 'q is h
paytida olingan b o s h la n g ‘ich p edagogik tajriba boMishi m um k in , 
ikkinchi holda, kasb-am aliy kasbiy ped a g o g ik faoliyat ja ra y o n id a
olingan p edagogik tajriba bo'ladi.
Albatta, birinchi daraja q ancha yuqori bo' Isa, ikkinchisiga erishish 
oson, p edagogik m ahoratga erishish qisqa bo'ladi.
218

---

Shakllanishi lozim b o ’lgan pedagog m a h o ra t p o y devori quyidagi 
asosiy tarkibiy qism larni q a m ra b oladi: p ed a g o g n in g shaxsi, bilimlari 
va p e d a g o g ik tajribasi, bunda har bir tarkibiy q ism o ‘zlashtirilishi 
m um kin. D e m a k , p ed a g o g m ahorat asoslari h ar bir p edagogda 
shakllantirilib, p e d a g o g m ah o ra t darajasiga k o ‘tarilishiga imkon 
beruvchi negizni yaratib berishi m um kin.
A m a liy fao liy a td a am alg a oshiriladigan p e d a g o g ik m ahorat 
asoslari kasbiy y e tu k lik n in g belgisidir.
P e d a g o g m a h o ra tin in g t o ' rtta mustaqil e lem e ntini ajratib k o 'rsa - 
tish m um kin:
- O 'q u v c h i la r j a m o a v i y va shaxsiy faoliyatini tashkii qila olish 
m ahorati;
- Ishontirish m ahorati;
- B iliinlarni berish v a faoliyat tajribasini sh akllantirish mahorati;
-- P ed a g o g ik texnik an i egallash m ahorati.
D em ak, p e d a g o g ik m ah o ra t faoliyat rivojlanishining, pedagogik 
te x nologiyani e g a lla sh n in g yuqori darajasini ifodalab, shu bilan birga 
p ed a g o g n in g u m u m a n shaxsini. uning tajribasini, fu q a ro lik va kasbiy
o ‘rnini ham ifodalaydi.