|
Pedagogik qobiliyat.
Pedagogik qobiliyat faoliyat d a vom ida shakllanib, m u k a m m a la sh ib
boradi.
P edagogik qobiliyat o 'q itu v c h in in g o 'z faoliyatiga q a nc halik
yaroqlik ekanligini ko 'rsa tu v ch i sifatlardir. Turli tadqiq o tch ilar p e d a
gogik qobiliyat haqida o 'z fikrlarini bildirishgan. Ularni um u m -
lashtirib, 9 ta qobiliyat k o ’rsatilgan. S hular asosida p e d a g o g ik faoliyat
m uvaffaqiyatli tashkil etishi m um kin.
14.3.
0 ‘qish va o ‘qitish bo‘yicha qobiliyatlar,
tarbiya jarayoniga v o ‘naItirilgan pedagogik qobiliyatlar
1. 0 ‘quvchi shaxsni rivojlanishini loyihalashga, o 'q u v c h il a r bilan
ishlash usullarini tanlab olishga im koniyat beruvchi konstruktiv-
didaktik qobiliyatlar;
2. A k a d e m ik qobiliyatlar;
3. P erseptiv qobiliyatlar;
4. N u tq qobiliyatlari;
5. 0 ‘quvchilarni xilm a-xil faoliyat turiga ja lb qiluvchi tashkilot-
chilik qobiliyatlar;
6. Avtoritar qobiliyatlar;
7. K o m m u n a k tiv qobiliyatlar;
8. P ed ag o g ik xayol;
9. Diqqatni taqsim lash qobiliyati.
I. D ID A K T IK Q O B ILIY A TLA R . M eh n a t t a ’limi o 'q itu v c h in in g
o 'q u v materiallarini o 'q u v c h ila rg a tushunarli qilib aytib berish,
o 'q u v c h ila r d a n mustaqil ravishda faol fikrlashga qiziqish u y g 'o tis h
qobiliyati.
II. A K A D E M I K Q O B IL IY A T L A R - fanning tegishli sohalarga
oid (m atem atika, fizika, biologiya, adabiyot va hok az o la rg a doir) q o
biliyatlar.
B u nday qobiliyatga ega b o 'lg a n o 'q itu v c h i fanini o 'q u v kursini
hajm ig in a em as, balki ancha keng va chuqurroq biladi.
212
III. P E R S E P T I V Q O B I L I Y A T L A R . M e h n a t t a ’ l i m i o ' q i t u v c h i -
s in i n g t a r b i y a l a n u v c h i ich k i d u n y o s i g a k i r a o lis h q o b i liy a ti ,
o ' q u v c h i l a r n i n g
r u h i y
h o l a t l a r i n i
j u d a
y a x s h i
tu s h u n i s h i .
O 'q u v c h i l a r n i d a r s g a t a y y o r y o k i t a y y o r e m a s l i k l a r i n i k o 'z i d a n
b ila d i.
IV. N U T Q Q O B ILIY A TI - nutq yorda m ida , m im ik a, vositasida o 'z
fikri m u s h o h a d a his-tu y g 'u larin i aniq va ravshan ifodalash qobiliyati.
B u o 'q itu v c h ilik kasbining eng m uhim qobiliyatlaridan biridir.
V. T A S H K I L O T C H IL I K Q OBILIYATI - o 'q u v c h il a r jam o asin i
uyushtirish, jip sla sh tirish , m uhim vazifalarni hal etish, ruhlantirish
qobiliyatlari. O ' z ishini t o 'g ri rejalashtirish, vaqtni boy berm aslik,
vaqtni t o 'g 'r i taqsim lash, belgilangan m u d d a td a u lg urish xususiyatlari
ortiqcha vaq t sarflam agan hollarda, vaz iy a tg a q arab t o 'g 'r i qarorlar
qabul qilish.
VI. A V T O R IT A R Q O B IL I Y A T - o 'q i t u v c h i o 'q u v c h i l a r g a
b e v o s ita h is siy i ro d a v iy t a ’sir k o 'r s a t i s h va o b r o ' q o z o n is h
q o b iliy a ti. A v to rita r q o b il iy a tl a r o 'q i t u v c h i s h a x s iy s ifa tla r in in g
b u tu n bir k o m p l e k s i g a . u n in g iro d a v iy s if a tla r ig a (d a d illig i,
c h id a m lilig i, q a t ’iyligi, ta l a b c h a n l ig i va h o k a z o la r g a ) , s h u n in g d e k ,
o 'q u v c h i l a r g a t a ’lim v a ta rb iy a b e ris h m a s ’u l i y a t in i his e tis h g a
b o g 'l i q b o 'l a d i .
VII. K O M M U N A K T 1 V Q O B ILIY A T - b olalarga aralashish, ular
faoliyatiga q o 's h ilib ketish qobiliyati, o 'q u v c h ila r g a turli y o n dashish
y o 'lin i topa olish, p e d a g o g ik m u n o sab atlar o 'r n a t a olish pedagogik
qobiliyatlarining mavjudligidir.
VIII. P E D A G O G IK H A Y O L - o 'z h arakatlarining oqibatlarini
oldindan k o 'r is h d a o 'q u v c h in in g k elgusida q a n d a y o d a m b o 'lish i
haqidagi tasavvur bilan b o g 'liq b o 'lg a n shaxsni ta rbiya la b yetish-
tirishda, tarbiyalanuvchini qanday fazilatlarini taraqqiy etishini o l
dindan aytib bera o lishda ifodalanadigan m ax su s qobiliyat.
IX. D IQ Q A TN I T A Q S IM L A S H Q O B ILIY A TI - o 'q u v c h i uchun
diqqatini barcha xususiyatlari, hajtui, kuchi, iroda qila olishi ham
m uhimdir. D iqqatni ayrim bir v aqtda fa o liyatning bir q an c h a turlari
213
o 'rta sid a taqsim lash qobiliyati m eh n at t a ’limi o 'q itu v c h in in g ishi
uchun alohida aham iyat kasb etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
