Kasbiy pedagogika

Ta’limning politexnik xususiyatga egaligi 
- nazariy an i a m aliyot 
bilan b o g 'l a b o 't is h d a p o lite xnik tam oyil asosiy rolni o 'y n a y d i. 
Kollej ustaxonalaridagi kasb t a ’lim ining m a z m u n i, y a ’ni mashinalar, 
m exanizm lar, asbo b larn in g tuzilishi, ishlash prinsiplari, shuningdek, 
texn o lo g ik ja ra yonlar, m eh n at usullari va am a liy m a s h g 'u lo tla rn in g
bajarish y o 'lla ri haqidagi tex n ik av iy m a ’lu m o tla r p o lite x n ik x arak ter 
kasb etadi.
P olitex n ik tam oyil shu bilan h am x a ra k te rla n a d ik i, o 'q u v c h ila r g a
m a v z u g a m o s ra v ish d a ishlab ch iq arish so h alarid a g i avtom atlar, 
m oslam alar, ishlab chiqarish ja ra y o n la ri h a q id a tu s h u n c h a la r berib 
borishni bildiradi. M asalan: tikuvchiiik k o rx o n a la rid a yyen g il k o 'y - 
laklarni tik ish d a y o q a g a ishlov berish, c h o 'n ta k , b u rm a la rg a ishlov 
berish, shunin g d ek , issiqlik ishlovi berish; y o rib d a z m o lla sh , press- 
lash tushunchala ri o 'q u v c h il a r on g ig a singdirib boriladi. D em ak, 
o 'q itu v c h i ishlab chiqarish sohasidagi yangilik la rn i m e h n a t t a ’limi 
darslari bilan b o g 'l a b olib boradi. natijada o 'q i tu v c h i tex n ik a va 
fandagi yangiliklarni o 'q u v c h ila r g a yetkazadi.
Onglilik va faoilik.
O 'q u v c h ila rn in g onglilik va faoilik tam o y ilin i s h u n d a y y o 'l g a q o ‘- 
yish zaruriyatini ifoda etadiki, b u n d a o 'q u v c h i l a r o 'q u v vazifalarini 
aniq tushunadilar. B ilim larni faol o 'z la s h tirib , q o 'll a b , v o q e a va 
hodisalarni m u s h o h a d a etadilar, ular o rasidagi m u h im b o g 'la n is h la rn i
169

---

ocha oladilar. O 'q is h g a ongli m u n osabatlarda b o 'lib , vazifalarni 
bajarishda mustaqil bo'ladilar. Bilim, m alak a va k o 'n ik m a la r n in g
o 'q u v c h ila r tom onidan ongli egallanishi uchun nazariy va ishlab 
chiqarish ta ’limining d oim iy aloqasi zarur. O 'q u v c h ila r ongliligining 
oliy shakli nazariy m aterialni o'zlashtirish, sinfda ustax o n a yoki 
laboratoriya, ishlab chiqarishda, ish vazifalarini bajarishda k o 'r - 
satadigan ijodiy faolligidir.
F ao llik - bu o 'q u v ja r a y o n id a y u z a g a k e ladiga n vaz ifalarn i o n g ­
li m a q sa d g a m uvofiq bajarish g a intilishning n a m o y o n b o ‘lishi. 
O ’quvchilarni bilim , m a la k a va k o 'n i k m a la r n i faol e g a lla sh g a r a g '-
b atlantiruvchi turli u su lla r m av ju d . 0 ‘qu v ch iIa r b ilim larni egallash 
b o 'y i c h a hech q a n d a y q iyinchiliksiz, ishtiyoq bilan ishlaydigan 
j a r a y o n eng y u k sa k m a q s a d h isoblanadi. O datda. o 'q u v c h i l a r
o 'z la r in i n g ju d a qiziq u v ch a n lik lari bilan ajralib turadilar. P ed a g o - 
glar ulardagi bu xislatni q o 'lla b -q u v v a tla s h la ri va riv ojlantirib bor- 
ishlari lozim.
O 'q u v c h ila r o 'z bilim larini am alda q o 'l l a y olsagina ongllilikka 
erishadi. Ayrim o 'q u v c h ila r vazifalarni qanday bajarishni o 'y l a b ham
k o 'rm a y d i. O 'q itu v ch i tushuntirganini yodlab oladi. S huning uchun 
o 'q ituvchi:
a) o 'q u v c h ilarn in g ongli ravishda tushunishini, ongli m unosabati 
va bilish faolli darajasini bildiradigan belgilarni bilishi kerak;
b) m aterialni ongli ravishda o 'z la sh tirish g a yo rd a m beradigan 
aqliy harakatlarni fikrlash jarayonlarini shakllantirish uchun sharoit 
yaratishi kerak;
v) o 'q u v m ash g 'u lo tlarn i o 'tk a z is h d a faollikni oshirish y o i l a r i d a n
foydalanishni rejalashtirish kerak.
T a ’lim olish onglilik faollik bilan uzviy bog'liqdir. O 'q u v c h ila r­
ning aktivligini oshirish o 'z m eh n at natijasini foydali ekanligini ongli 
anglash demakdir. M asaian: o 'q u v c h in i b ajarayotgan ishini kollej 
k o 'r g a z m a zaliga foydalanish, uni tezroq bitkazishga harakat qiladi.
O 'q u v c h ila rn in g yuqori faolligiga:
170

---

a) m a s h g 'u lo tn in g m azm u n i, m aqsad, vazifalarini aniq bayon 
qilish;
b) o 'q u v c h ila r g a ijodiy xarakterdagi m e h n a t topshiriqlarini berish;
v) ta 'lim n in g eng sam arali u sullaridan foydalanish orqali erishish
m um kin.
O nglilik va faollik tam oyillari o ‘q u v ch ilard a mustaqil ijodiy 
fikrlashni o'stirish zaruriyatini paydo qiladi.