Kasb tanlashga

M ehnat ta iimining k o ‘rgazmaliligi.
M azk u r tam oyil m ehnatga 
d o ir o ‘quv m aterialin i o ‘quvchilar o ‘rganilayotgan hodisa va ja - 
rayonni jo n li idrok etish asosida o 'zla sh tirish iari bilan b ir q a ­
torda, ularda abstrakt tafak k u rn i sh ak llan tirish n i ham ko‘zda 
tutadi.
M ehnat ta ’lim i darslarida ko'rgazm ali vositalar sifatida ishlab 
chiqarish korxonalariga ekskursiyalar uyushtirish, m ehnat u su lla­
rini plakatlar, sxemalar, jadvallar, nam una buyum larni ko'rsatish, 
o ‘quv kinofilm lari, diafilm lar, diapozitivlar, inform atika, E H M
va hokazolarni nam oyish qilish, m ehnat ta ’lim ida ko‘rgazm ali 
vositalardan to ‘g‘ri foydalanish o'quvchilarning texnik b ilim lar­
ni puxta o ‘zlashtirib olishlariga, ularda m ehnat ko‘nik m alari va 
m alakalarining hosil b o iish ig a yordam beradi.
Ko‘rgazm alilik tushunchasi faqat o ‘z ko‘zi bilan ko'rish m u m ­
kin b o ig a n vositalarnigina em as balki eshitish, sezish va idrok 
etishning boshqa tu rlarin i h am o‘z ichiga oladi. Ko‘rgazm alilik 
o'quvchilarning o ‘rganilayotgan o‘quv m aterialiga qiziqishini 
oshiradi, ana shu obyektga e ’tiborni jalb qiladi, kuzatuvchanlik va 
faol idrok etish sifatlarini rivojlantiradi. M asalan, o ‘quvchiIarga 
m ehnat usullari va jarayonlarini tush u n tirish vaqtida m eh n at 
ta ’limi o ‘qituvchisi m uayyan m ehnat u su llarini ko‘rsatishda ran g ­
li plakatlardan foydalanibgina qolm asdan, balki ish h arak atlari 
va jarayonlarini bajarishni o ‘zi nam oyish qilib ko‘rsatadi. B unda 
u o ‘quvchilarning e ’tiborini ish joyida gavdani qanday tutish va 
asboblarni qanday ushlash kerakligi, harakatlarni bir m aqsadga 
qaratish kabilarga jalb qiladi.
Biroq m ehnat ta ’lim i darslarida ko‘rgazm ali vositalardan foy­
dalanishga k atta aham iyat berib, unga haddan tashqari o ‘rin 
ajratish foyda o ‘rniga zarar keltirishini ham unutm aslik kerak. 
Shu sababli ko‘rgazm ali vositalardan foydalanganda b ir qator 
m etodik talablarga rioya qilish zarur.
1. 
K o'rgazm ali qurollar darsdagi o ‘quv m ateriali m azm uniga 
rnos kelish kerak.
38

---

2. D arsd a foydalaniladigan b archa ko'rgazm ali qu rollarn i bir­
daniga osib, ko'rsatib qo'yish yaram aydi. C h un ki, bu o'quvchilar 
d iq q a t-e’tib o rin i chalg'ishiga olib kelishi m um kin.
3. D arsni ko'rgazm ali q u ro llar bilan h ad d an tashq ari to 'ldirib
y u borm aslik kerak.
4. K o'rgazm ali qu roln i ko'rsatish vaqtida m eh n at o'qituvchisi 
o 'q u v ch ilarn in g bu qurolni idrok etish jarayo nini boshqarib b o ­
rishi lozim .
B iroq o'q uv ch ilarn ing ko'rgazm ali qurollar yordam ida sezib, 
idrok etishi bilishn in g boshlang'ich bosqichidir, xolos. Bilish ja ­
ray o nining navbatdagi bosqichi abstrakt tafakkurdir. Bu m ehnat 
ta ’lim i d arslarida o'qituvchining yangi ish jaray o n in i tu sh u n tiri­
shi va m eh n at u su llarin i ko'rsatishi o 'quvchilarning faol ish y u ri- 
tishi bilan olib b o rilishida nam oyon bo'ladi.
C a rc h i o'q uv ch ilarning m ehnatga doir o'quv m aterialin i 
o'rg an ish d a aniq idrok etishi u stu n lik qilsa ham , h ar xil yoshda­
gi abstrakt ta fa k k u r elem entlarini ham tarbiyalashni u nutm aslik 
kerak. B unda m axsus ishlab chiqilgan k onstruktorlik texnologik 
tarzdagi to p sh iriq o'quvch¡lardan hisob-kitoblar qilish, d etallar 
esk izlarini, u la rn i tayyorlashning texnologik ja ray o n larin i tuzish- 
nigina em as, balki konstruktorlik yechim larini am alga o sh irish n i 
ham talab qiladi.
S hunday qilib m ehnat ta ’lim ida aniq idrok etish bilan abstrakt 
tafak k u r o 'zaro bog'lanishda ta ’sir ko'rsatadi.