Kasb tanlashga

cr
6
O’
6
(D
>.
o
es
• B
ûû
O
JD
2
L
m
iS
c
g.
s
CO
X !
10
11
12
13
14
15
16
17
Bu jad v aln i to ‘liq to ‘ldirilishi uchun o ‘quv ustaxonasida q ilin a­
digan ish lar ro‘yxati va m eh nat ta ’lim in in g tabiiy-ilm iy sikldagi 
fan lar bilan bog‘liqlik grafigi kerak b o ‘ladi. X uddi shuningdek, 
d arslarn in g taqvim iy m avzuli rejasini tu zish uch u n bu ro ‘yxat 
va g rafik n in g o ‘zi kifoya qilm aydi, u la r o ‘zaro bir-biri bilan 
bog‘liqdir, ch un ki qaysi m avzu uchun qanday ish obyekti tanlash 
kerakligi va u nin g izchilligini yoki boshqa fanlardagi mavzuga 
qaysi m avzuni bog‘lab o ‘tish kerakligini aniqlash uchun birinchi 
navbatda m e h n at ta ’lim i darslarida o‘tiladigan m avzular va ular­
n in g ketm a-ketligini aniqlash z a ru r b o ‘ladi. Shu sababli taqvim iy 
m avzuli rejani to ‘liq ishlab chiqish ikki bosqichni o ‘z ichiga oladi.
B irinchi bosqichda o ‘tiladigan m avzular nom i, u larn i o ‘qitish 
ketm a-ketligi, unga ajratilgan soat va o ‘qitish vaqti aniqlanadi.
Ik k in ch i bosqichda o ‘quv ustaxonasida qilinadigan ishlar 
ro ‘yxati va m ehnat ta ’lim in in g tabiiy-ilm iy sikldagi fanlar bilan 
bog‘liqlik grafigi tuzilg anid an so‘ng qolgan u stu n la r to ‘ldiriladi.
D arslar b o ‘yicha taqvim iy m avzuli reja ishlab chiqishning 
b irin ch i bosqichida h ar bir s in f uch un o ‘quv d astu rid an bob- 
lar uch u n ajratilgan soatlar bilan tan ish ib chiqish kerak bo‘ladi. 
Tegishli boblarda o ‘quvchilar uch u n yetkazilishi kerak bo ‘lgan 
tex n ik m a ’lu m otlar va bajarilishi kerak b o ‘lgan am aliy ish m az­
m u n i belgilanadi, o ‘quv d astu rid an dastlab boblarni, so‘ng shu 
boblar m a zm u n in i qam rovchi m avzular ajratiladi.
225

---

M avzularning o ‘qitilish tartibi ta h lil qilinadi va o ‘rinli joy- 
lashtirlb chiqiladi, d asturn in g m avzuli reja qism ida bob uchun 
ajratilgan um um iy soatlar m iqd o rin i m avzularga m azm uni, hajm i 
va o ‘zlashtirish im koniyatlarini hisobga olgan holda taqsim lab 
chiqiladi.
Beshinchi ustun, o‘qitish shakli - o ‘quvchilarni bilim , m alaka 
va ko‘nik m alar bilan qurollantirish uchun ular qay tarzd a tashkil 
etilganligini xarakterlaydi. M ehnat ta ’lim in i o‘qitishning b ir n e ­
cha xil shakllari mavjud bo'lib, u lar m aktabdagi ta ’lim -tarbiyaviy 
ishlar xarakteri, m ahalliy shart-sh aro itlar va ta ’lim ning um um iy 
m aqsad ham da vazifalarini hisobga olgan holda tanlanadi. T ash­
kiliy shakl deganda o ‘qituvchi to m onidan qo‘yilgan m aqsadga eri- 
shishga yo‘naltirilgan o ‘quvchilar o ‘q uv-m ehnat faoliyatini tashkil 
etish va rahbarlik qilish usullarini tu sh u n m o q kerak. Bu shakllar 
har bir mavzu m azm uni va u ning oldiga qo'yilgan m aqsadlariga 
ko‘ra tanlan ad i. Ba’zan birgina d arsn in g o‘zi 2—3 xil shaklda ham
tashkil etilishi m um kin.
O ltinchi ustu n d a, o ‘qitish m etodi - o ‘qituvchi tom o nidan
bilim , m alaka va ko‘nikm a singdirilishi va o ‘quvchilar to m o n i­
d an bu bilim , m alaka, ko‘nikm alarn i o‘zlashtirishining o ‘ziga xos 
usullarini xarakterlaydi.
Y ettinchi ustunda, ish obyekti - h a r bir m avzuni o ‘qitishda 
nazariya bilan am aliyotning birligi qoidasiga am al q ilin ishin i 
ta ’m inlashi zarur. Shu sababli berilayotgan ishlar bir-biriga mos 
kelishi kerak. Bu narsani nisbiy hal etishda o ‘quv ustaxonasida 
qilinadigan ishlar ro‘yxatidan foydalaniladi. B irinchi ish obyek­
tini qaysi m avzuni o ‘qitishdan boshlab qaysi m avzuda tugatilishi 
kerakligini aniqlab, so‘ngra bu nin g uchun ajratilgan vaqtlarni h i­
sobga olgan holda to ‘ldiriladi. Bunda h ar bir darsda kirish ins- 
truktaji va boshqa tashkiliy ishlar uchun sarflanadigan vaqtlar 
hisobga olinishi kerak.
S akkizinchidan to o ‘ninchi ustungacha tanlangan ish obyek­
tin i tayyorlash uchun qanaqa xomashyo (aniq tu ri, o ‘lcham lari) 
kerakligi, qanday o'lchovlarni bajarish va ishlov berish uchun 
qanday asboblar, texnologik k artalar z aru r ekanligi ko‘rsatiladi.
0 ‘n birinchi ustunda jih oz va m oslam alar, ish bajarishda foy­
dalaniladigan dastgohlar yoki q u rilm alar ko‘rsatiladi.
0 ‘n ikkinchi ustunga texnik hujjatlar, ya’ni dastgohlar yoki 
qu rilm alarn in g pasportlari yoki boshqa texnik hujjatlari kiritiladi.
226

---

0 ‘n uchinchi u stu n da fan lararo bog‘lan ish lar ko'rsatiladi, 
inclinât ta ’lim in ing tabiiy-ilm iy sikldagi fanlar bilan aloqador­
ligi grafigiga asoslangan holda h a r bir m avzuni bosh q a fanlar­
dan o 'rganilgan qaysi b o 'lim n in g qaysi m avzusiga bog‘lab o ‘tish 
m um kinligi oldindan rejalashtiriladi.
0 ‘n to ‘rtin ch i u stu n da o ‘q itish n in g texnikaviy vositalari — te­
gishli m avzuni o ‘rgatishda 0 ‘TV n in g qayi tu ri qo‘llanishi m u m ­
kin ekanligi (sharoitni hisobga oigan holda) ko'rsatiladi.
0 ‘n b eshinchi u stu n d a m avzuga taalluqli ishchi kasblari va 
kasbkorlik haqida m a’lum ot beriladi.
0 ‘n oltinchi ustunda o ‘qituvchi va o ‘quvchi ushbu mavzu m az­
m uni bilan qaysi adabiyot yoki qo‘lla n m a n in g qaysi beti, nech an- 
chi m avzusida tanishishi m um kin ligi a n iq ko‘rsatiladi.
0 ‘n yettinchi u stunda izoh berilishi m u m k in , ya’ni biror sa­
bablarga ko‘ra o ‘quv dasturi yoki taqvim iy m avzuli rejada o ‘zgarish 
sodir b o ‘lib qolsa, d astu rn in g bajarilishiga oid ko‘rsatm alar va 
boshqa izo hlar berilishi m um kin.