Kasb tanlashga

M ehnat ta ’limi o ‘qituvchisining shaxsiy fazilatlari.
Mehnat 
ta ’limi o‘qituvchisi o ‘z fanining ilmiy asoslarini niukammal bilish 
bilan birga, m ustahkam mehnat va kasb ko‘nikm alari va m alaka­
larini egallagan bo‘lishi, ularni o‘quvchilarga mohirlik bilan yet- 
kazib bera olishi kerak. Shu munosabat bilan o‘z sohasida yaxshi 
malaka orttirgan va ishining ustasi bo‘lgan kishigina o‘quvchilarga 
o‘z ishini egallashda yordam bera oladigan bo‘lishi lozim.
Shuning uchun ham mehnat ta ’limi o‘qituvchisi o‘zining 
metodika, pedagogika fani, texnika va ishlab chiqarish sohalari- 
dagi eng yangi yutuqlardan xabardor bo‘libgina qolmasdan, balki 
ilg‘or m ehnat usullarini ham bilishi zarur. Shu maqsadda m ehnat
244

---

1,'i’liini o‘qituvchisi m ehnat ta ’lim i va tarbiya masalalari, kasbga 
VoMlash yuzasidan chiqarilgan psixologik, pedagogik va m eto- 
dik adabiyot yangiliklarini, o‘z ixtisosi bo‘yicha hozirgi zamon 
lexnikaviy adabiyotini, ishlab chiqarish ilg‘orlari, ixtirochilarning 
lajribasini o‘rganadi, m ehnat m ashg‘ulotlarining m etodik jih at­
dan to‘g‘ri tuzilishi haqida g‘am xo‘rlik qiladi.
Mehnat ta ’limi o‘qituvchisi yuksak mahorati va madaniyati, 
o‘z ish jo ‘yini to‘g‘ri tashkil eta olishi, ishga oid usullarni to ‘g‘ri 
ko'rsata olishi, buyum nam unasini tayyorlay olishi, uning nutqi, 
o‘quv-tarbiya jarayonining eng murakkab vaziyatlarida o ‘zini 
luta bilishi, o‘quvchilarga va o‘z hamkasblariga xushmuomala 
b olishi, bularning hammasi 
0
‘quvchilar tom onidan o ‘zlashtirib 
olinadi va ularning m ehnat tarbiyasiga m a’lum darajada ijobiy 
ta’sir ko‘rsatadi.
M ehnat ta ’limi o‘qituvchisi talabchan bo‘lishi kerak. Lekin 
uning yuqori talabchanligi o‘z tarbiyalanuvchilarining insoniy 
qadr-qim m atini chuqur hurm at qilish bilan ajralmasdir. Hatto, 
0
‘qituvchi biror nojo‘ya xatti-harakatlari uchun o‘quvchiga jazo 
berganda ham uni haqorat qilishga, masxara qilib yerga urishga, 
laqab qo‘yishga va hokazolarga yo‘l qo‘ymasligi lozim. U guruh- 
dagi o‘quvchilar orasida ana shunday holat ro‘y berishiga qat’iy 
chek qo‘yishi kerak. Shuning uchun o‘z ishini yaxshi biladigan 
m ehnat va m ehnat ta’limi o‘qituvchisining metodik-pedogogik va 
kasbiy mutaxassislik mahorati o‘z o‘quvchilarining shaxsiga nis­
batan bo‘lgan hurm at-ehtirom i bilan, ularning har biri to‘g‘risida 
m ehribonlik va g‘amxo‘rlik qilishi bilan uyg‘unlashib ketadi. Bu 
esa o ‘z navbatida uning obro‘sini oshiradigan zarur shartdir.
0 ‘qituvchining obro‘si o‘quv m ashg‘ulotlari jarayonida o‘sib va 
tarkib topib boradi. Mashg‘ulotlar vaqtida uning shaxsi, xarakteri 
va m ahoratining shunday sifatlari namoyon bo‘ladiki, bular tarbi- 
yalanuvchilarning umumiy tarzda e ’tiro f etishi va hurm at qilishiga 
sazovor bo‘ladi. Mehnat ta ’limi o‘qituvchisi o‘zining o‘quvchilari 
oldidagi obro‘si to‘g‘risida doimo g‘am xo‘rlik qilishi lozim. Agar 
o‘qituvchi o‘z vazifalariga yuzaki qarasa, uning so‘zlari bilan ish­
lari bir-biriga muvofiq kelmasa, agar u o‘quvchilar bilan bo‘lgan 
m unosabatlarida adolatli bo‘lmasa, uning obro‘si tezda yo‘qolishi 
m um kin.
0 ‘quvchilarning moddiy ishlab chiqarish sohasida hayot va 
m ehnatga tayyorlanishida m ehnat ta ’limi o‘qituvchisi yetakchi
245

---

roi o‘ynaydi. U o‘z mashg‘uIotlarida o‘quvchilarning turli kasb­
larga bo‘lgan qiziqishini aniqlashi va rivojlantirishi lozim. Bu­
ning uchun sinf rahbarini, shu sinfda ishlaydigan boshqa fan­
larning o‘qituvchilarini va ota-onalarni jalb qilishi kerak. Ular 
bilan m untazam uchrashib turish va suhbatlashish bu gurulidagi 
o‘quvchiIarni yaxshiroq bilish, ularning qiziqishlari va individual 
xususiyatlari bilan tanishish imkoniyatini beradi.
M ehnat ta ’limi o ‘qituvchisi o‘quvchilarga ish joyi tashkil etish­
da, topshiriqlarni bajarishda mustaqillikni tarbiyalashi, shaxsning 
halollik, kamtarlik, qat’iylik, dadillik, faollik, sabot-matonat xis­
latlarini, o‘rtoqlik, do'stlik, m as’uliyatni sezish hislarini tarkib 
toptirishi kerak.
Darsning, o ‘quvchilarning o ‘quv ishlarini tashkil etishni h am ­
ma shakllarida ta ’lim jarayoni ishtirokchilari orasidagi munosa- 
batlar xarakteri m uhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Ya’ni bunda ta ’lim 
jarayonining ishtirokchilari bo‘lgan o‘qituvchi va o‘quvchi ham da 
o‘quvchilarning o'ziari orasidagi munosabatlar nazarda tutil- 
moqda. Ushbu munosabatlarning ijobiy xarakteri 
0
‘quvchilarning 
anglash, bilish faoliyatini rag‘batlantiradi, luiing natijaviyligini 
oshiradi.
0 ‘qituvchi darslarda o‘quvchilarga bo‘lgan talabchanlikni bo­
lalarga hurm at, ziyraklik, pedagogik mavqe, obro‘sini saqlagan 
holda yondashishni namoyon etish bilan muvofiqlashtirgan holda 
olib borishi lozim. Darsda o‘quvchilarga o‘qituvchining murojaati 
shakli ham farqsiz emas. 0 ‘quvchilarni o‘z ism-shariflari bilan 
atashi maqsadga muvofiqroqdir.
Pedagog sifatida o‘zligini namoyon etishni talab qilish zarur 
bo‘lgan holatlarda o‘qituvchi tom onidan o‘z hissiyotini aks et­
tirish inkor etilmaydi; u darslarda faqatgina ziyrak va m ehribon, 
quvnoq, hushyor, ko‘ngilchan bo‘libgina qolmasdan, balki jiddiy, 
xafa va noroziligi bilingan qiyofada bo‘lishi ham kerak.
0 ‘qituvchining pedagogik optim izm i, uning o‘quvchilarga 
munosabatidagi ishonch, o‘quv faoliyatini tashkil etishning turli- 
tum an shakllarida, darsda ularning hamjihatlikdagi izlanuvchan- 
ligini tashkil etish, 
0
‘quvchilarning ishlariga haqqoniy baho be­
rish, ularga doimiy zarur yordam ko‘rsatishga tayyor turishlik, 
bularning barchasi juda katta didaktik va tarbiyaviy ahamiyatga 
ega bo‘ladi, o‘quvchilarda jamoaviy mehnat malakalarini ham da 
ijobiy axloqiy fazilatlarni shakllantiradi.
246

---