Kasb tanlashga

Tushuntirish
o ‘quv m ateriali m azm u n in i isbot, tahlil, um um - 
lashm a, taqqoslash asosida bayon qilishdir. Bu m etod hikoyaga 
nisbatan birm uncha keng qo‘llaniladi. U ndan odatda nazariy 
m ateriallar va m urakkab m asalalarni o ‘rganishda foydalaniladi. 
Tushim tirish chog‘ida o ‘quv m aterialining qiyin o ‘rinlariga urg‘u 
berilib, m azm un ochiladi. Tushuntirish sam arasi o ‘qituvchining 
ko‘rgazm ali vositalardan foydalanishiga bog‘liq. Tushunlirish 
hikoyaga yaqin b o ‘lgan ta’lim m etodi hisoblanadi. Kasb ta ’lim ida 
hikoya va tush un tirish d an alohida holda kam foydalaniladi. M a­
salalarni bayon qilishda, m asalan: m ashinalar, m exanizm lar 
tuzilishi yoki texnologik jaray o n larn in g borishini bayon qilish­
da ko‘pincha hikoya va tushuntirish birga qo‘shib olib boriladi. 
H ikoyani tushuntirish muvaffaqiyatli o ‘tkazilishi uchun o ‘qituvchi 
o ‘quvchilarning am aliy tayyorgarligini hisobga olgan holda yetka- 
ziladigan m aterialni qabul qila olishlarini tasavvur qilishi kerak. 
B uning uchun o ‘quvchilar m axsus texnologiya, m aterialshunoslik
168

---

m avzulari b o ‘yicha qaysi o ‘quv m aterialini o 'tg an lik larin i bilishi 
m uhim dir. B undan tashqari, 
0
‘qituvchi o ‘quvchilarni yo‘llan m a 
vaqtida savollar yordam ida n im ala rn i eslashlarini tekshiradi va 
za ru r b ilim larn i ular xotirasida qayta tiklaydi.
Ma'ruza
yirik hajm dagi o ‘quv m aterialini og'zaki bayon qilish 
m etodi sanalib, u q a t’iy m antiqiy ketm a-ketlik, uzatilayotgan ax­
b o ro tlarn in g ko‘pligi, b ilim lar bayonining tizim liligi kabi o ‘ziga 
xos xususiyatlarni nam oyon etadi.
M a’ruza m azm uni m urakkab tizim lar, hodisalar, obyektlar, 
jarayonlar, u la rn in g sababli-oqibatli bog‘lanishlari, qonun va qoi- 
dalardan tashkil topadi, u b utu n dars jarayonini qam rab olishi 
m um kin. M a’ruza m etodi tu sh u ntirish va suhbatning asta-sek in
kengayib bo rishidan vujudga keladi, bir vaqtda o ‘quvchilarni 
qisqacha yozib olish (konspektlash)ga o ‘rgata boradi.
M aktab m a ’ru zasining sam aradorligini ta ’m inlash shartlari 
quyidagilardan iborat: m a’ruza rejasini tuzish; o‘quvchilarni 
m a ’ruza mavzusi, rejasi bilan tanish tirish ; m a’ruza b an dlarin i 
m antiqiylik va ketm a-ketlikda bayon etish; har bir b andini qisqa­
cha xulosalash; m a’ru zan in g bir qism idan ikkinchisiga o ‘tishda 
m antiqiy aloqadorlikni ta ’m inlash; m a’ruzani m uam m oli va h is­
siy tarzd a bayon qilish; b u n d a nutq im koniyati, m isollar, aniq 
d alillar va qiyoslashlardan foydalanish; 
0
‘quvchilarning bilish 
faoliyatini m ahorat bilan boshqarish; m a’ru zaning m u h im jih a t­
larini ochib berish; o‘quvchilar m a’ru zaning asosiy o‘rinlarin i 
yozib borishlariga im kon yaratish; m uhim o‘rin larn i ta ’kidlab 
ko‘rsatish; m a’ruza m azm u n in i ko‘rgazm ali tarzda (nam oyish, il­
lyustratsiya, videofilm va boshqalardan foydalangan holda) yori­
tish.
Ta’lim sifatini oshirishda