Kasb tanlashga

Mehnat ta’iimi darslarini tahlil qilish.
Pedagogik amaliyot davrining 1—4-haftalarida talabalar m ak­
tab jam oasining pedagogik faoliyati bilan yaqindan tanishadilar. 
U lar m aktabdagi tarbiyaviy ishlarning tashkil etilishi, tarbiyaviy 
soatlarni tahlil qilish bilan birga m aktabda o‘qitiladigan ham m a 
fanlarni kuzatadilar. M ehnat ta ’iimi darslari turli maqsadlarda 
kuzatiiishi m um kin. Ko‘p yillik ish tajribasini o‘rganish m aq- 
sadida yosh o‘qituvchiga m etodik yordam ko‘rsatish maqsadida, 
o ‘quvchilarning bilim larini aniqlash va baholash ish uslubini 
o‘rganish va hokazo. Butun dars jarayoni bir necha qismda tahlil 
etiladi: 
v
» tashkiliy;
» didaktik;
• m etodik
---7 
» psixologiK;
» pedagogik;
• yakuniy tahlillardan iborat.
Tashkiliy tahlilda m ehnat xonasining va o‘quvchilarning dars­
ga tayyorgarligi e’tiborga olinadi. H atto bu bosqichda o‘qituvchi- 
ning tashqi ko‘rinishi hisobga olinadi.
D idaktik mavzuning ilmiyligi, izchilligi, oddiydan m urak- 
kabga yo‘nalishning ko‘rsatm aliligi, bilim va axborotlarning ha- 
yotiyligi, jonliligi, ravon tilda olib borilishi va hokazo.
M etodik tahlilda qanday usullarda darsning olib borilishi, 
qo‘llanilgan dars shakli mavzuga mos keladimi yoki yo‘qmi, 
tayyorlangan ko'rgazmalar, nam unalar mavzuni ochib berishga 
xizm at qilishi, darsda tatbiq etilgan yangi pedagogik texnologiya- 
lar qay darajada o‘zining sam arasini berganligi haqida m a’lumot 
beriladi.
Pedagogik tahlil, bunda o ‘quvchining tashqi qiyofasi, nutqi, 
sin f bilan til topa olishi, milliy tarbiya, ekologiya, iqtisodiy tar- 
biya, axloqiy, g‘oyaviy, siyosiy elem entlarni, tarbiya turidan qaysi 
biriga e ’tibor berish lozimligi, qanday dars turidan foydalansa, 
dars sam arali bo‘lishi kabi m asalalar pedagogik tah liln in g asosi- 
ni tashkil etadi.
429

---

Yakuniy tahlil, bunda dars bo‘yicha mulohaza, yo‘l-yo‘riqlar 
yoki tavsiyalar beriladi. Yuqoridagi tahlilni bajarish uchun dars­
ning hamma bosqichlari to‘g‘ri kuzatilishi va tahlil etilishi kerak.
Darsni kuzatish natijasida u haqida to‘liq tasavvur vujudga ke- 
lishi kerak. Shuning uchun m a’lum tarzdagi um umiy talablarga 
rioya qilish lozim:
1. Dars haqida umumiy m a’lumot: sana, joyi, sinf, fan, o ‘qi- 
tuvchining ismi, familiyasi, nechanchi soat (darsning jadvaldagi 
o‘rni), o‘quvchilarning soni, davomati, amaliyotchi talabalarning 
qatnashishi.
2. Darsning maqsadlari: a) ta ’limiy, b) tarbiyaviy, d) rivojlan­
tiruvchi m aqsadlarning qo‘yilishi va uning dars jarayonida yo­
ritilishi.
3. Tashkiliy qismni kuzatishda asosan o‘quvchilarning dars- 
ga hozirligi, sinf xonasining, o‘quvchilarning darsga tayyorgarligi 
(ish kiyimi, yengchalari, ro‘mollari), ularning asbob-uskunalar 
bilan ta ’m inlanishi va bosqichning qanday o'tganligi darajasi ye­
tarli saviyada o‘tganligi nazorat qilinadi.
4. 0 ‘tilgan mavzuni takrorlash. 0 ‘qituvchining o‘quvchilarga 
bergan savollari o‘tgan mavzuni qamray oldimi, savollar aniqmi, 
mavzuni takrorlashda qaysi usullardan foydalandi? 0 ‘quvchi­
larning javoblari mavzuni o‘zlashtirdi deyishga asos bo‘ladimi? 
0 ‘quvchilarning javoblari tahlil etiladi.
5. Yangi mavzuni tushuntirishda qanday usullar qo‘llanildi. 
0 ‘quvchilarni m ehnat ta ’limi va boshqa fan asoslari bo‘yicha bi­
limlariga tayanildimi yoki yo'qmi? Yetarlicha ko‘rsatm alilikdan 
foydalanildimi, o'quvchilarni qiziqtira olindimi, ta ’lim da m uam ­
moli vaziyat qo‘llanildim i, yangi bilim ni o‘zlashtirilishi tekshiril- 
dimi? Darsning hayot bilan bog‘langanligi haqida fikr bildiriladi.
6. Kirish yo‘riqnomasi. M ehnat topshirig‘iga tavsif berish: uni 
o ‘quvchilar bajara oladimi, ularda qiziqish uyg‘otadimi? Top­
shiriqni bajarishda o'quvchilarning m ehnat ta ’limi va fan asos- 
lariga doir nazariy bilim laridan foydalanishi nazarda tutildimi? 
Topshiriqni bajarish bilan bog‘liq ishning m azm uni maktab o‘quv 
dasturining o‘rganilayotgan mavzusiga muvofiqmi? Buyum ­
ga qo‘yiladigan talablar, o‘zini-o‘zi nazorat qilish mezonlari 
ko‘rsatildimi? Kirish yo‘riqnomasi qanday o'tdi: qaysi ish usul­
lari qo‘llanildi, ularni namoyish etishda yetarlicha ko‘rsatm ali- 
lik ta ’minlandim i? 0 ‘quvchilar topshiriqni qanchalik tushungani
430

---

tekshirildim i va bu tekshirish yetarlimi? Xavfsizlik texnikasi qoi- 
dalariga e’tibor qanday? Kirish yo‘riqnomasida o‘quvchilar qanday 
ishtirok etdilar: ular passiv tinglovchi va kuzatuvchi bo'ldilarm i 
yoki o ‘qituvchi ularni ayrim masalalarni hal qilishga jalb etdimi?
7. O'quvchilarning mustaqil ishi. 0 ‘quvchilar ishini tashkil qi- 
lishning qanday shakllari qo‘llandi? 0 ‘quvchilar qanday xatolarga 
yo‘l qo‘ydilar, bular tipik xatolarmi? 0 ‘qituvchi o‘quvchilarning 
xatolariga qanday m unosabatda bo‘ldi? Qanday joriy yo‘riqnomasi 
o‘tkazildi? Ular oldindan rejalashtirilganmi? Joriy yo‘riqnomasi 
o‘z vaqtida o ‘tkazildi, deyish m um kinm i? 0 ‘quvchilar jism oniy 
ishdan so'ng dam olishlari uchun tanaffuslar rejalashtirilganm i, 
bu tanaffuslardan o'qituvchi qanday foydalandi? 0 ‘quvchilar, 
m ehnat topshirig‘ini bajarish bilan bog‘liq ba’zi m asalalarni m us­
taqil hal qilishlariga to ‘g‘ri keldimi, ular bu ishni bajara oldi- 
larmi? 0 ‘qituvchi um um an sinfning va alohida h ar bir o ‘quvchi- 
ning faoliyati ustidan nazoratni ta ’m inladim i? 0 ‘qituvchi kuchli 
o ‘quvchilar /Shun qo‘shim cha topshiriqlarni nazarda tutdim i? 
0 ‘quvchilarda o‘z-o ‘zini nazorat qilish m alakalarini shakllanti- 
rishga yetarlicha e’tibor berildimi?
8. Yakunlovchi yo‘riqnom a. Bu yo‘riqnomaga qancha vaqt ket- 
di, u nim a haqida bo‘ldi? M ashg‘ulot qanchalik chuqur va to ‘liq 
yakunlandi? Tipik xatolar, yaxshi va ko‘ngildagidek chiqmagan 
buyum lar ko‘rsatildimi?
9. Ish o‘rinlarini yig‘ishtirish. ish o‘rinlarini yig‘ishtirish qan­
cha vaqt oldi? 0 ‘quvchilar yig‘ishtirish uchun barcha zarur nar- 
salar bilan ta ’m inlandim i? Ish o ‘rinlarini yig'ishtirishning sifati 
kim tom onidan va qanday tekshirildi? Ish o ‘rnining ozodaligi 
uchun musobaqa o‘tkazildim i? Bu musobaqada sinf faollari qan­
day rol o‘ynaydi?
10. Umumiy xulosa. Dars qanday elem entlardan tashkil topdi?
11. Dars tipi. 0 ‘qituvchi ko‘zlagan maqsadga erishdimi?