Kasb tanlashga

N azariya va am aliyot birligi.
M eh n at t a ’lim in in g tarbiyaviy 
m ohiyati tarbiyaviy v azifalarn i o ‘q itish n in g m a z m u n i, sh u n in g ­
dek o ‘quv ish la rin i ta sh k iliy shakl va m eto d lari o rq ali am alga 
o sh irish d a n ib orat. 0 ‘q u v ch ilarn in g m e h n at t a ’lim i d a rsla rin i 
o ‘zlash tirish i m eh n atg a old tu rli te x n ik m a ’lu m o tla r aso slarin i
33

---

0
‘z lash tirish larid an bo sh lan ad i. B u m a ’iu m o tla r 
0
‘quvchilarga 
m e h n a t ta ’lim i d a rsin in g b o sh lan ish id ag i k irish y o 'riq n o m a lari- 
da h am d a jo riy yo‘riq n o m alar vaqtida tu sh u n tirila d i, 
0
‘qu v ch ilar 
oigan b ilim lari asosida m eh n at ko‘n ik m a la ri, m a lak alarin i m u ­
vaffaqiyat bilan egallaydilar, am aliy to p sh iriq la rn i bajaradilar. 
Bu bilan bilish n azariy asin in g m u h im q o id alarid an biri n a z a ­
riya bilan am aliy o tn in g aloqasi am alga o sh irilad i. M asalan, 
d astu rd ag i «Tokarlik vint qirqish stan o g id a ishlash» m avzusini 
olaylik. 0 ‘quvchi agar to k arlik vint qirqish stan o g in in g tu z ilish i 
va ishlash tam o y ilin i bilsa, u n i v in t qirqishga so zlash n i, ishlov 
b erilayotgan m a teria ln in g va qirqish asboblari yasalgan m a te ­
rialn in g yo‘n ish in i belgilaydi. O 'q itu v ch in in g yuksak g‘oyaviy- 
siyosiy sifatlari va shaxsiy o ‘rnagi ishlab ch iq arish t a ’lim ja r a ­
yoni tiz im in i tarbiyalash va t a ’lim ishlari rejim iga rioya qilishi 
lozim .
M ehnat darslarida 
0
‘quvchilarga tu shuntiriladigan tex n ik m a’­
ium otlar, u larn in g muvaffaqiyati, ikkinchi tom ondan esa egallan- 
gan am aliy tajriba dasturlari navbatdagi texnika m a’lu m o tlarin i 
yaxshi o ‘zlashtirib olishlariga yordam beradi.
H a r b ir taraqqiyot bosqichiga o ‘tish n in g sharti faqat m ehnat 
unum dorligini m untazam oshirish va m oddiy n e ’m atlar m o ‘l- 
ko‘lligini yaratishdan iborat b o ‘lib qolm asdan, balki yosh avlodda 
yuksak axloqiy sifatlarni tarbiyalashdan ham iborat, bu eng av­
valo jam iyat m anfaatlari yo‘lida qilinadigan m ehn at jarayonida 
shakilanadi.
M ehnat ta ’lim i darslari 
0
‘quvchilarni m ehnat vositasida ax lo ­
qiy tarbiyalash uchun eng m unosib obyekt hisoblanadi. C h u n o n ­
c h i'o ta liq tash k ilo tin in g ishlab chiqarish b u yu rtm alarin i o ‘quv 
ustaxonalarida o ‘quvchilar kuchi bilan bajarish ularda to p sh iril­
gan ish uchun m as’uliyat va iftixor hissini tarbiyalashga yordam
beradi. B unday bu yu rtm alarni bajarish natijasida o ‘quvchilarda 
bir-birlariga o ‘zaro o ‘rtoqlik, yordam ko‘rsatish, um um iy m ehnat 
natijalari uchun jam o a va shaxsiy n ia’lum ot, topshiriqni bajarish­
ga tashabbus va ijodkorlik bilan yondashish kabi m u h im axloqiy 
fazilatlar shakilanadi.
M ehnat ta ’lim i jarayonida o ‘quvchilarda asbob-uskunalar, 
m ateriallar, ustaxona binolariga, o‘quv vaqtiga tejam korlik bilan 
m unosabatda bo‘lish hissi tarbiyalanadi. 0 ‘quv ustaxonalaridagi 
m ehnat m adaniyati — ish o ‘rn in i tashkil etish va o ‘quv m ehnat
34

---

iiiashg'ulotlarini to ‘g‘ri rejalashtirish, m ehnat ta ’h m d arslarin i 
(|o‘l asboblari bilan bir q ato rd a turli m oslam alar bilan ta ’m in lash
ham katta aham iyatga ega, ch u n k i ular faqat o ‘quvch ilarn in g ish 
sifatini yaxshilab qo lm asd an , ayni vaqtda m ehnat unum dorligini 
ham oshiradi. 0 ‘q ituvchining m eh n at usullarni ko‘rsatish vaqti­
dagi shaxsiy nam unasi, u n in g um um iy m adaniyati o‘quvchilar 
uchun kuchli tarbiyaviy vositá b o ‘lib hisoblanadi.
M ehnat ta ’lim in in g tarbiyaviy xususiyati shundaki, m ehnat 
tarbiyaviy vazifalarini o^qitishning m azm uni, shuningdek, o ‘quv 
ishlarini am alga o sh irish d an iborat. H ar bir taraqqiyot bosqichiga 
o ‘tish n in g sharti faqat m e h n at unum dorligini m untazam oshirish 
va m oddiy n e’m atlar m o‘l-ko‘lligini yaratishdan iborat bo‘lib qol­
m asdan, balki yosh avlodda yuksak axloqiy sifatlarni tarbiyalash­
dan iborat. 
1ÎU 
eng avvalo jam iyat m anfaatlari yo‘lida qilinadigan 
m ehnat jarayonida shakllanadi. M ehnat ta’lim i darslari 
0
‘quvchi­
larni m ehnat vositasida axloqiy tarbiyalash uchun eng m unosib 
obyekt hisol')lanadi.
D em ak, o ‘t|uvchi na/.arly bilim ga ega bo‘lgandan so‘ng, b i­
lim larni m ustahkam lash uchun am aliy m ashg‘ulo tlar o ‘tkazish 
ilavoin ettiriladi. N a/ariy a n i am aliyot bilan bog‘lash n in g h a r xil 
shakllaridan Ibydalanisli orqali biz o‘quvchilardagi bilim sifatini 
osliii'ishf'.a erish am i/.