Kasb tanlashga

1. 0 ‘quv maqsadlariga asoslanganlik.
Samarali baholashnmg 
asosiy tamoyili o ‘quv maqsadlariga asoslanganlik hisoblanadi. Ba­
holashning sifati o‘quv maqsadlariga to‘g,‘ridan to ‘g‘ri bog‘liqdir. 
0
‘quv maqsadlari baholash m azm unini aniqlab beradi. 0 ‘quv 
m aqsadlarining qo‘yilish darajasiga qarab, baholashning shakli 
va usullari tanlanadi. Shuningdek, o‘quv maqsadlariga erishish 
uchun bajarilgan faoliyat natijasi, baholash m ezonlarini aniqlash­
da m uhim ahamiyatga ega.
2. Haqiqiylik.
0 ‘quv maqsadida ko‘zda tutilgan natijanigina 
baholashga qaratilgan topshiriq yoki test haqiqiy hisoblanadi. U 
baholanishi lozim bo‘lgan bilim va ko‘nikm alar sohasidagi nati- 
Jalarga qaratilgan b o iish i lozim.
3. Haqqoniylik (obyektivlilik).
Bir-biridan mustaqil ta ’lim be- 
ruvchilar bir xil ta ’lim oluvchilarga b e rilp n bir xil topshiriq va 
testlar bo‘yicha bir xil baho bergan holdagina m azkur topshiriq va 
test haqiqiy hisoblanadi. Bu haqqoniylik har xil vaqtlarda beril­
gan baholar uchun taalluqlidir.
4. Ishonchlilik.
Natijalarni baholash mobaynida har xil usul- 
lardan foydalanish m um kin. Lekin bu usullarni tanlashga 
qo‘yiladigan asosiy shart ishonchlilik hisoblanadi. Uslub ishonchli 
bo‘lishi uchun baholash asosli va aniq m a’lumotlarga asoslangan 
bo‘lishi zarur. Bunda topshiriq yoki testning o‘rganish maqsad- 
larini nazorat qilishga yo‘naltirilganligini qanchalik ishonchli 
ekanligi nazarda tutiladi.
5. Qulaylik.
Baholash tizim i o‘quv m aqsadlaridan kelib chiq­
qan holda o‘quv va ishlab chiqarish standartlariga mos bo‘lishi, 
murakkab bo‘lmasligi, nazorat o'tkazuvchi va ta ’lim oluvchi 
uchun qulay bo‘lishi lozim. Baholashni o‘tkazishda imkon qadar 
kompyuterlardan keng foydalanish ma -adga muvofiq bo‘ladi.
285

---

So‘nggi paytlarda Respublikamiz ta ’lim muassasalarida qu­
yidagi ikkita baholash tizimi qo'llanilib kelinmoqda, baholash- 
iiing besh ballik tizimi va reyting tizimi.
Baholashning besh ballik tizimida baholashga quyidagi didak­
tik talablar qo‘yiladi:
— Tekshirish va nazorat qilish tizim li, doimiy tarzda bo‘lishi 
shart. Bu talabga rioya etilmasa, o‘quvchilam ing o'qishga n is­
batan munosabati yomonlashadi, bilim larning sifatiga salbiy ta ’sir 
qiladi. Ta’lim oluvchilar darsga har kuni tayyorlanib borishlari 
kerak, ta ’lim beruvchining doimiy ravishda nazorat qilib turishi 
shunga majbur etadi.
— Bilimlarni baholash individual xarakterga egadir. H ar bir 
o'quvchi uning bilimlari, ko‘nikm a va malakasi baholanayotgani- 
ni tushunishi kerak.
— Davlat ta’lim standartlariga asoslanganlik. Ta’lim oluvchi­
larning bilimlari, malaka va ko‘nikm alari davlat o‘quv dasturla- 
rining bajarilishi nuqtayi nazaridan tekshiriladi va baholanadi.