Kasb-hunar ta`limi jarayoni

2-rasm. О‘qitish faoliyati tarkibi.
О‘qituvchi о‘quvchining bilish faoliyatlarini tashkil qilish maqsadida о‘quv ishlarni olib borar ekan, avvalo ta’lim jarayoni orqali uch vazifani, ya’ni bilim berish orqali о‘z maqsadini hal qilish lozimligini unutmasligi kerak. Bu maqsadlar о‘qituvchi va о‘quvchilar faoliyatini birlashtiradi:
1. Ta’limiy maqsad - о‘quv materialining mazmunini bilish, ya’ni ushbu fanga tegishli ilmiy bilimlarni о‘zlashtirish va amaliyotga tatbiq qila olishdir .
2. Tarbiyaviy maqsad – fan asoslarini о‘zlashtirish orqali unig mazmunida
yotgan g‘oyalar, dunyoqarashlar ta’siridaa о‘zining shaxsiy sifatlarini, imon-e’tiqotlarini shakillantirishdir.
3. Rivojlantiruvchi maqsad – ta’lim jarayoni ta’sirida shaxsning aqliy
kamolotini, bilish qobilyatini, о‘qishga, mehnatga bо‘lgan munosabatini
rivojlantirishdan iborat.
Bu maqsadlarni amalga oshirish natijasida о‘quvchida mustaqil ishlash iste’dodi paydo bо‘ladi. Uni о‘ylashga о‘rgatadi, ta’lim jarayonida tafakkur
hukmronlik qiladi.
Bu bog‘liqlikni, avvalo ta’limni amalga oshirish bosqichlarda kо‘rishimiz
mumkin. Bu bosqichlar quyidagilardan iborat:
Birinchi bosqich – о‘quv materiallarini idrok qilishdan iborat. Bunda
о‘quvchi talaba ta’limning mazmuni bilan tanishib, о‘zining bilish vazifalari
nimalardan iborat ekanligini tushunib, oladi. Bunda sezgi, idrok, tasavvur kabi
jarayonlar faol ishtirok etadi.
Ikkinchi bosqich – ular о‘quv materiallarini tushunib oladilar, uning
mohiyatini anglaydilar va umumlashtiradilar. Natijada ularda yangi bilimlar paydo
bо‘ladi. Buning uchun ular analiz, sintez, taqqoslash, xulosa chiqarishdan
foydalaniladi.
Uchinchi bosqich - yangi bilimlar, mashqlar, mustaqill ishlar о‘qituvchining
qо‘shimcha izohlar orqali mustahkamlanadi.
Tо‘rtinchi bosqichda - ular о‘zlashtirib olgan bilimlarni imkoniyatga qarab
amaliyotga tatbiq qiladilar.
Bularni bilish orqali о‘qituvchi ta’lim-tarbiya jarayonini samarali
boshqarishi mumkin. Shuning uchun о‘quv jarayoning hamma bosqichlarida
о‘qituvchi yetakchilik va boshqaruvchilik rolini о‘ynaydi. Yuqoridagi fikrlardan
xulosa chiqaradigan bо‘lsak, о‘qitish jarayoni bilish faoliyatining muhim tarmog‘i
sifatida qator vazifalarni bajaradi. Jumladan:
1. О‘quvchi va talabalarda bilim kо‘nikmalari va malakalarini hosil qiladi.
2. Ularda dunyoqarash, ishonch va e’tiqtlarini о‘stiradi.
3. Yoshlarni muayyan darajada о‘qimishli, muayyan tarbiyali kishilar bо‘lib
yetishishlariga, qobilyat va is’tedodlarini о‘stirishga erishiladi.
Bu vazifalarni muvaffaqiyatli hal etish uchun о‘qituvchida о‘z kasbiga layoqat bо‘lishi lozim. Layoqatlilik pedagogik mehnatni muvaffaqiyatli bajarishga qodir bо‘lishdir. Bu, avvalo pedagogik kasbning ijtimoiy roli va zaruriyatini yaqqol tasavvur qila olishda kо‘rinadi. Bundan tashqari о‘qituvchi о‘quvchiga qiziqib qarashi, uning ehtiyoji va xususiyatlarini tushuna bilish lozim.