Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma

Akkumulyator batareyasidan foydalanishda xavfsizlik texnikasi bo‘yicha 
ko‘rsatmalar

---

88
O‘zgarmas tok generatori va startyorini ta’mirlash
Generatorlar  va  startyorlarni  ta’mirlashda  yakorlar,  korpuslar,  qopqoqlar,
regulyatorlar, rele va hokazo qismlar va uzellarga ajratiladi. Yakorning kollek-
tori va cho‘lg‘ami, kollektorning izolyatsiyasi yeyiladi, shikastlanadi. Vtulkalar
va sharikli podshipniklar o‘rnatiladigan bo‘yin yeyiladi, yakorlar magnitsizlana-
di va hokazo. Kollektorning plastinalari notekis yeyilganda tokarlik dastgohida
to‘g‘ri  shaklga  kelgunga  qadar  yo‘niladi.  So‘ngra  u  shisha  qog‘oz  bilan  toza-
lanadi,  izolyatsiyalovchi  qistirmalari  esa  freza  yoki  maxsus  arra  bilan
chuqurlatiladi. Kollektor tepishining val bo‘yniga nisbatan ko‘pi bilan 0,05 mm
bo‘lishiga yo‘l qo‘yiladi.
Kollektorning  plastinalari  orasidagi  izolyatsiya  120V  kuchlanishli  o‘zgaru-
vchan  tok  bilan,  plastinalar  va  yakorning  vali  o‘rtasidagi  izolyatsiya  esa  220V
kuchlanishli tok bilan teshilishga sinab ko‘riladi. Sinov nazorat lampa yordami-
da  bajariladi.  Cho‘tkalar  kollektorga  yaxshi  ishqalanishi,  barcha  ish  sirti  bilan
urilishi va kamida 8 mm baland bo‘lishi lozim. Cho‘tka tutgichning prujinalari
cho‘tkalarni  kollektorga  yig‘indisi  500—600  g kuch  bilan  doim  qisib  turishi,
kuchlanish  regulyatorining  va  relening  kontaktlari  toza  va  tekis  bo‘lishi,  kon-
taktlarning ish sirtlari bir-biriga qiyshaymasdan va siljimasdan aniq urilishi loz-
im. Yig‘ilgan startyorning yakori qadalmasdan va ko‘ndalang siljimasdan aylan-
ishi kerak. Yakorning bo‘ylama lyufti ko‘pi bilan 0,15 mm siljishiga yo‘l qo‘yi-
ladi.  Yakorning  temiri  bilan  qutb  boshmog‘i  orasidagi  tirqish  ko‘pi  bilan
0,45—0,55 mm. Valning yeyilgan bo‘yinlari ta’mirlash o‘lchamgacha xromlana-
di  va  me’yoriy  o‘lchamgacha  silliqlanadi.  Magnit  cho‘lg‘amlarida  ko‘pincha
izolyatsiya ning  tashqi  qatlami  shikastlanadi,  cho‘lg‘amlardagi  sim  o‘zaro  va
massaga qisqa tutashadi. Qutb g‘altaklarining tashqi izolyatsiyasi zich, shikast-
lanmagan  bo‘lishi,  220V  kuchlanish  bilan  sinaganda  teshilmasligi  lozim.
Startyordagi  qutb  g‘altagining  shikastlangan  tashqi  izolatsiyasi  olib  tashlanadi,
6SÒ-90
12
90
81
4,5
8,1
9,0
6,0
6SÒ-105
12
105
95
5,2
9,5
10,5
7,0
6SÒ-132
12
132
120
6,6
12,0
13,0
8,0
6SÒ-182
12
182
165
9,1
16,5
18,0
11,5
6SÒ-190
12
190
170
9,5
17,0
19,0
12,0
(4 - j a d v a l n i n g  d a v o m i)

---

so‘ngra  g‘altak  yangi  ip  lenta  bilan  o‘raladi.  Bu  lenta  izolyatsion  lok  (havoda
quritiladigan  13  asfalt  loki  yoki  pechda  quritiladigan    458  asfalt  loki)  bilan
bo‘yalib,  quritiladi.  G‘altakdan  cho‘tkaga  chiqarilgan  simning  kontakti  puxta
bo‘lishi  va  massaga  tutashmasligi  lozim.  Chiqarilgan  sim  uzilganda  uning
ulanadigan  joyidagi  izolyatsion  ip  lenta  olinadi,  simning  uchi  tozalanadi  va
oqartiriladi,  g‘altak  simining  uchiga  yoki  uchligiga  qisiladi  va  konifoldan  foy-
dalanib,  qalay  bilan  kavsharlanadi.  Kavsharlangan  joyga  ip  lenta  o‘raladi,
lentaga  izolyatsion  lak  singdiriladi.  Chiqarilgan  sim  izolyatsiyasining  shikast-
langan  alohida  joylarini  qo‘shimcha  ravishda  izolyatsion  lenta  bilan  o‘rash
yetarli bo‘ladi. Yig‘ilgan generatorlar va startyorlar chiniqtiriladi va sinaladi.