Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma

Tuproqqa ishlov beruvchi mashinalar
Aholini  don  mahsulotlari  bilan  ta’minlashda  don  mustaqilligiga  erishish
uchun res publikamizda  donli ekinlar ekiladigan maydonlar kengayib bormoq-
da. Xo‘jaliklarda qo‘llanilayotgan donli ekinlarni ekish texnologiyalari odatdagi
usullardan  tubdan  farq  qiladi.  Bunga  sabab  paxta  hosilini  yig‘ishtirib  olish
muddatlarining  bug‘doy  ekish  vaqti  bilan  ustma-ust  tushishidir.  Donli  ekinlar
g‘o‘zapoyasi  yig‘ib  olinmagan  maydonlarga  ekilishi  sababli,  mavjud  ekish
mashinalaridan  foydalanib  bo‘lmaydi.  G‘o‘zapoya  yig‘ishtirilmagan  maydon-
larga  don  ekish  uchun  xo‘jaliklarda  KRX-4  kultivatorlari  turli  ko‘rinishdagi
ekish  moslamalari  bilan  jihozlanmoqda.  G‘o‘zapoya  yig‘ishtirilmagan  may-
4 – Mashina va jihozlarga texnik xizmat ko‘rsatish

---

98
donlarda  tan  olingan  ekish  texnologiyasi  hozircha  ishlab  chiqilmagan  va  shu
texnologiya ustida izlanishlar olib borilmoqda.
Ochiq maydonlarda don ekadigan ekish mashinalari turli xildagi konstruk-
siyalarga ega.
SZ-3,6  tipidagi  don  ekish  mashinalari  ekish  mashinasining  g‘ildiragidan
harakat oladigan g‘altakli ekish apparatlari bilan jihozlanadi. Ekish mashinalari
talab bo‘yicha iz ko‘rsatkich va sholi ekish tovoqlari bilan jihozlanishi mumkin.
Bu ekish mashinasi qator oralarini 90 sm qilib bir yo‘la to‘rt qatorga chigit
ekadi. Ekish mashinasi ikki variantda chiqariladi:
a)  SCHÕ-4A-1  ekish  mashinasi  qoldiq  momiqlari  0,8  foizgacha  bo‘lgan
chigitlarni g‘altakli ekish apparatlari va parrakli uyalovchi apparatlar yordamida
har 20 yoki 30 sm oraliqda ekadi. Ekish mashinasi uyalovchi apparatlarsiz ish-
latilganda chigitni qatorlab ekadi; 
b)  SCHÕ-4A-III  ekish  mashinasi  tuksizlantirilgan  quruq  va  saralangan
chigitlarni katakchali tovoqli ekish apparatlari bilan seruyalab (qatordagi uyalar
orasini 20 va 30 sm qilib) ekadi. Agregatning burilish joylariga chigitlar uyalab
orasini 15 sm qilib ekiladi. Tovoqli apparatlar 48 katakchali tovoqlar bilan ji -
hozlanadi. Tovoqlar chigitning kattaligiga qarab tanlanadi. Ekish mashinasi har
uyaga uchta chigit tashlash uchun to‘rt kurakchali uyalovchi tovoq, har uyaga
to‘rttadan chigit tashlab ekish uchun esa uch kurakchali uyalovchi tovoq bilan
komplektlanadi.
SCHÕ-4A-1  va  SCHÕ-4A-111  ekish  mashinalari  orqa  g‘ildiraklarining
orasi  1800  mm bo‘lgan  T-28X4,  T-28X4M  traktorlariga  o‘rnatib  ishlatiladi.
Ekish mashinalari MTZ-80X traktoriga maxsus povodok yordamida o‘rnatiladi.
Gerbitsid sepishda ekish mashinasi APGS-2,4 moslamasi bilan birga ishlatiladi.
SKNK-3,6 ekish mashinasi kalibrlangan (o‘lchamlari bir xil) makkajo‘xori
urug‘larini kvadrat uyalab, to‘rtburchak uyali yoki punktir usulda yoki mineral
o‘g‘itni  yoppasiga  urug‘  va  o‘g‘it  orasida  tuproq  qatlami  hosil  qilib  ekishga
mo‘ljallangan.  Qo‘shimcha  jihozlar  o‘rnatilganda  urug‘i  yirik  bo‘lgan  boshqa
o‘simlik urug‘larini ham ekish mumkin. Kvadrat uyalab ekish o‘lchov sim bilan
amalga  oshirilgan,  hozirda  bu  usul  qo‘llanilmaydi.  Ekish  punktir  usuliga
o‘tkazilgan bo‘lib, ekish apparatlariga harakat ekish mashinasining g‘ildiragidan
beriladi.
Ekish mashinasining konstruksiyasi 600, 700, 900, 1050 mm oraliqlarda ek-
ishga  imkon  beradi.  900  va  1050 mm oraliqda  ekilganda  ikkita  seksiya  olib
tashlanadi, qolgan to‘rttasi ramaga nisbatan simmetriya bo‘yicha joylashtiriladi.