Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma

Metallarni  qirqish  va  kesish. Materiallarni  qismlarga  bo‘lish  jarayoni
qirqish deb  atala di.  Bu  jarayonni  qirindi  yo‘nib  ham,  qirindini  yo‘nmasdan
ham  bajarish  mumkin.  Qirindi  yo‘nib  qirqishda  quyidagi  asboblar  ishlatiladi:
dastaki arra, qirquvchi arra dastgohlar, metall arralar, metall qirqish stanoklari,
tokarlik, frezalash, jilvirlash dastgohlari, gaz yordamida payvandlash qurilmasi,
elektr payvandlash qurilmasi.
Kesish. Materallarni  kesib  bo‘lish  yoki  ortiqcha  qatlamlarni  olib  tashlash
kesish  deb  ataladi.  Kesish  dastlabki,  xomaki  hisoblanadi  va  sirtni  navbatdagi
ishlovga  tayyorlash  uchun  mo‘ljallanadi,  0,5—1,0  mm aniqlikga  erishiladi.
Kesishda zubila va  boshqa kesuvchi asboblardan foydalaniladi.
1. Arra polotnosini tanlash:
a) Yumshoq metallni kesish uchun qadami S yirik bo‘lgan arra polotnolari
ishlatiladi  (1  duymda  16—18  tish);  yupqa  qayrilish  chiziqli  metallarni,  eng
yupqa list  metallni kesish uchun 1 duymda 24—32 tishi bo‘lgan arra polotno-
lari ishlatiladi;
b) Chilangarlik ishlari uchun, asosan, qadami SK 1,5 mm bo‘lgan arra polot-
nolaridan foydalaniladi, bunda 25 mm uzunlikda taxminan 17 ta tish bo‘ladi; 
d) Uzun arralashda yirik qadamli arra polotnolarini olish kerak;
e)  Arra  polotnolarining  o‘tkirlanish  burchaklari  43—60°  qilib  chiqariladi.
Qattiqroq  metallni  kesish  uchun  o‘tkirlanish  burchagi  katta  polotnolar,
yumshoq metallni kesish uchun o‘tkirlanish burchagi kichik polotnolar ishlati-
ladi. O‘tkirlanish burchagi katta polotnolar yeyilishga chidamliroq bo‘ladi.
2. Arra polotnosini taranglash:
a) Arra polotnosini katta kuch ishlatmasdan qo‘lda  yengil aylantirish yo‘li
bilan taranglashtirish kerak;
b) Taranglash darajasi: polotno egilmasa, taranglash yetarli bo‘ladi.

---