Kartashunoslik



Download 4,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet67/257
Sana17.01.2022
Hajmi4,76 Mb.
#381313
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   257
Joylar nomi 
Beruniy bo‟yicha 
geografik kengligi 
Hozirgi 
ma‟lumot 
Farqi 
Buxoro 
39
o
 20‘ 
39
o
 46‘ 
- 0
o
 26‘ 
O‘sh 
43
o
 25‘ 
42
o
 32‘ 
+ 0
o
 53‘ 
Samarqand 
40
o
 00‘ 
39
o
 39‘ 
+ 0
o
 21‘ 
Toshkent 
42
o
 30‘ 
41
o
 19‘ 
+ 1
o
 11‘ 
Xo‘jand 
40
o
 50‘ 
40
o
 17‘ 
+ 0
o
 23‘ 
Boku 
39
o
 00‘ 
40
o
 23‘ 
- 1
o
 23‘ 
Tbilisi 
40
o
 00‘ 
41
o
 43‘ 
- 1
o
 23‘
 
Darband 
66
o
 00‘ 
66
o
 00‘ 
00
o
 
O‘sh  
92
o
 30‘ 
90
o
 28‘ 
+ 2
o
 2‘ 
Toshkent 
89
o
 10‘ 
87
o
 00‘ 
+ 2
o
 16‘ 
Tbilisi 
62
o
 00‘ 
62
o
 29‘ 
+ 0
o
 29‘ 
Leninobod 
90
o
 00 
87
o
 18‘ 
+ 2
o
 42‘ 
Farg‘ona 
92
 o
 00‘ 
89
o
 26' 
+ 2
o
 84‘ 
O‘zgan 
92
o
 00‘ 
90
o
 45‘ 
+ 2
o
 05‘
 
 
Jadvaldan  ko‘rinib  turibdiki,  Beruniy  geografik  kenglik  va  uzoqlikni  ancha 
to‘g‘ri aniqlagan. 
Beruniyning kartografiya faniga qo‘shgan katta hissasi shundaki, uning kartasi 
«doiraviy proeksiyada» tuzilgan. Bu esa hozirgi yarim sharlar kartalarini  tuzishda 
ishlatiladigan proeksiyalarga to‘g‘ri keladi. 
 


 
51 
3-rasm. 
Globus tilimlari asosida tuzilgan dunyo kartasi. 
 
Beruniyning  aniqlashicha,  yer  radiusi  uzunligi  6399,1  km.,  ekvator 
aylanasining  uzunligi  40181,5  km.  ekanligini  hisoblab  bergan.  Buyuk  olimning 
o‘sha  davrdagi  hisoblari  hozirgi  o‘lchovlarga  juda  yaqin.  Yevropada  Yer 
yuzasidagi o‘lchashlar XVI asrgacha ham bunday katta aniqlikda bo‘lgan emas. 
Beruniyning  Dunyo  kartasi
  uning  «At-tafhim»  kitobiga  ilova  qilingan.  (Bu 
karta 
ushbu 
kitobning  Toshkentda  O‘zbekiston  Respublikasi  Fanlar 
Akademiyasining  Sharqshunoslik  instituti  qo‘lyozmalar  fondida  saqlanayotgan 
qo‘lyozmasiga  ilova  qilingan  edi,  uning  diametri  12,5  sm,  karta  1257  yilda 
ko‘chirilgan) (4-rasm).  
 
 
4-rasm.
 Abu Rayhon Beruniyning «At-tafhim» kitobidagi «Dunyo kartasi». 
 
Bu kartada shimol pastda, janub yuqorida edi, kartani H.Hasanov o‘zbekchaga 
tarjima  qilib,  yuqorisini  shimol  past  qismini  janub  qilib  ko‘rsatdi.  Kartada  juda 
ko‘p geografik nomlar va ularning geografik koordinatalari berilgan. 
Beruniy  globusi.
  Abu  Rayhon  Beruniy  Yerning  sharsimonligiga  juda  qat‘iy 
ishongan  va  o‘z  asarlarida  bir  necha  bor  bu  haqida  yozib  qoldirgan.  Globusning 
diametri nihoyatda katta, taxminan 5 metrga to‘g‘ri kelgan. 995 yilda yasalgan bu 
globus  Xorazmda  shaharlar  orasidagi  masofalarni  aniqroq  o‘lchash  va  shu  bilan 
birga joylarning kenglik va uzoqliklarini belgilash uchun mo‘ljallangan. 
Shuni  ta‘kidlab  o‘tish  joizki,  bu  Sharq  olamidagi  dastlabki  globus  bo‘lishi 
bilan birga, eng birinchi bo‘rtma (relyefli) globus ham bo‘lgan. Bu globusni yaxshi 
tomoni  shundaki,  Martin  Bexaym  ishlagan  globusda  faqat  sharqiy  yarimshardagi 
yerlar ko‘rsatilgan, Beruniy globusida G‘arbiy Yevropa bilan Sharqiy Osiyo ham 
ko‘rsatilgan. 


 
52 
 

Download 4,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   257




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish