Karlibaeva R. H., Tashhodjaev M. M., Axunjonov U. M. Korporatsiyalar moliyаsi oliy ta'limning 340000 «Biznes va boshqaruv»

 
7.3. Dividendlarning irrelevantlilik nazariyasi 
 
Dividendlarning irrelevantlilik nazariyasi (Dividend Irrelevance Theory) 
F.Modilyani va M.Miller tomonidan ishlab chiqilgan. 1961 yili chop etilgan 
maqolasida 
dividend 
miqdori 
kompaniyaning 
foydasini 
ishga 
solish 
imkoniyatidagi aniqlangan akstionerlarning yalpi boyligining o’zgarishiga ta’sir 
ko’rsatmaydi va foydaning dividendlarga to’langan va qayta moliyalashtirishga 
taqsimlangan nisbatidan qa’tiy nazar investitsion siyosatining to’g’ri-noto’g’rililiga 
bog’liq bo’ladi. Aniqrog’i, kompaniyaning qiymatini oshirishning omili sifatida 
muqobil dividend siyosatining mavjudligi mumkin emas.
Modilyani va Millerning fikrlash logikasi quyidagicha. Agar kompaniya 
P
foydasiga ega bo’lsa va uni 
IP
loyihasiga investitsiya qilish imkoniyatiga ega 
bo’lsa quyidagi variantlarning birini tanlashi mumkin: a) foydani to’liq 
reinvestitsiya qilish; b) hamma foydani dividendlarga to’lash va qo’shimcha 
aktsiyalarni emissiya qilish hisobiga loyihalarni moliyalashtirish; v) foydaning bir 
qismini dividendlarga to’lash, qo’shimcha aktsiyalarni chiqarish hisobiga ketgan 
mablag’larning 
o’rnini to’ldirish va loyihani ikkita manba hisobiga 

---

54 
moliyalashtirish: taqsimlanmagan foyda va aktsiyalarni emissiya qilishdan tushgan 
daromadlar hisobiga. 
Modilyani va Miller o’zlarining nazariyasida dividendlarni qoldiq prinstipi 
bo’yicha hisoblashni tavsiya qildilar. Ushbu g’oya asoslanib ular yana 
kompaniyaning oldida turgan maqsadiga erishishni aniqlaydigan to’g’ri 
investitsion siyosatning ustuvorligini ko’rsatadi. Shuning uchun harakatlarning 
ketma - ketligi quyidagicha bo’ladi: 
1)
muqobil kapital qo’yilma byudjeti tuziladi va investitsiyaning talab qilingan 
summasiga moslashtiriladi; 
2)
foydani reinvestitsiyalash va manbalar tarkibining to’liq imkon darajasi 
hisobiga 
moliyalashtirish 
imkoniyati 
sharoitida 
investitsion 
portfelini 
moliyalashtirish sxemasi aniqlanadi; 
3)
dividendlar hamma foyda investitsiya maqsadida foydalanilmagan 
sharoitdagina to’lanadi. 
Shunday qilib, dividend siyosatining mukobilligi deganda – foydani samarali 
reinvestitsiyalash uchun hamma imkoniyatlar tahlil qilingandan so’ng va ushbu 
manba 
hisobiga 
ma’qul 
tushadigan 
hamma 
investitsion 
loyihalar 
moliyalashtirilgandan so’ng dividendlarni hisoblashni tushinish mumkin. Agar 
hamma foyda reninvestitsiyalash uchun foydalanish ma’qul bo’lsa dividendlar 
to’lanmaydi, agar kompaniyada maqul tushadigan investitsiya loyihalari mavjud 
bo’lmasa foyda to’lig’icha dividendlarni to’lashga yo’naltiriladi.
Modilyani va Miller fikri bo’yicha, barcha ma’qul tushadigan loyihalarni 
foyda 
hisobiga 
moliyalashtirilgandan 
so’ngi 
oddiy 
aktsiyalarning 
diskontlashtirilgan bahosi plyus qoldiq prinstipi bo’yicha olingan dividendlarning 
summasi birgalikda foydani taqsimlashgacha bo’lgan aktsiyalarning bahosiga 
ekvivalent bo’ladi. Boshqacha qilib aytganda, to’langan dividendlarning summasi 
moliyalashtirishning qo’shimcha manbalarini jalb qilish uchun qilingan 
xarajatlarga teng bo’ladi. Bunda dividend siyosatining kompaniyaning bozor 
qiymatiga nisbatan irrelevantliligi kelib chiqadi.