Karlibaeva R. H., Tashhodjaev M. M., Axunjonov U. M. Korporatsiyalar moliyаsi oliy ta'limning 340000 «Biznes va boshqaruv»

7.2. Dividend siyosatini tanlash asoslari 
Dividend siyosatini tanlab olishdan avval quyidagi ikkita savolga javob 
berishni talab qiladi:

dividend miqdori akstionerlarning yalpi boyligining o’zgarishiga ta’sir 
qiladimi yoki yo’qmi? 

agar ta’sir qiladigan bo’lsa, uning optimal miqdori qanday bo’lish kerak? 
Birinchi savolga sodda qilib javob bershimiz mumkin, ya’ni kompaniyaning 
dividend siyosati va kapitalining tarkibini boshqarish uning egalarining daromadi 
holatiga katta ta’sir qiladi. Buni aktsiyalarni baholash modellarining biri – Gordon 
modeli tasdiqlaydi.
Bunda dividendning bazaviy mikdori (ya’ni oxirgi to’langan dividendning)
C
ga teng va bu 
g
o’sish tempi bilan birga o’sib boradi. Bashorat qilingan davrning 
birinchi yilining oxirlanishi bilan 
C (1+g)
va x.k. miqdorda dividend to’lanadi.

---

53 
g
r
g
C
V
t



)
1
(
(24) 
bunda: 
V
t
– investor tomonidan obligastiya qiymati (nazariy qiymat); 
 r
– maqul tushadigan (kutilayotgan yoki talab qilinadigan) daromadlilik; 
C 
– dividendning bazaviy miqdori.
Bu formulada 
r > g
ko’rinishiga ega bo’ladi va bu Gordon moduli deb ataladi. 
Bunda formulada 
r
va 
g
ko’rsatkichlari ulushdagi birliklarda olinadi. Bu modeldan 
ko’rinib turibdiki, kutilayotgan divident qancha yuqori bo’lsa va uning o’sish 
tempi qancha yuqori bo’lsa, aktsiyalarning nazariy qiymati yuqori bo’ladi. 
Akiyalarning qiymatining o’sishi aktsiyanerlarning turmush farovonligining o’sishi 
bilan barabar. Shunday qilib, dividendning vaqt bo’yicha mikdorining o’sishining 
qulayliligi haqida xulosa qilishni talab qiladi. Ammo bunday xulosa juda 
to’g’ridan to’g’ri xulosa qilish hisoblanadi, shunday bo’lsa ham boshqacha qilib 
mulohaza qilish mumkin. 
Birinchidan, klassik nazariyada kompaniya dividendlarni to’lashda katta 
miqdorda naqd pulga ega bo’ladi deyiladi, ammo bunday xulosa qilish hamma 
vaqta to’g’ri bo’lavermaydi, shunday vaziyatlar bo’ladiki, kompaniyaning nakd 
pullarga bo’lgan extiyoji sezilishi kompaniyaning qoniqarsiz moliyaviy holatiga 
bog’liq emas. Ikkinchidan, dividendlarni to’lash foydani qayta moliyalashtirish 
imkoniyatlarini pasaytiradi, ya’ni uzoq muddatli kelajakda kompaniyaning foydasi 
ham va ularning egalarining ahvoli ham salbiy holatiga ega bo’ladi. Shunday qilib 
xulosa qilish mumkinki, katta dividendlar foydasiz hisoblanadi. 
Moliya nazariyasida muqobil dividend siyosatining taniqli uchta yo’nalishi 
mavjud: 
dividendlarning 
irrelevantlilik 
nazariyasi, 
divident 
siyosatining 
axamiyatlilik nazariyasi, soliq differenstiastiyasi nazariyasi.