Каримов А. А., Исломов Ф. Р., Авлоқулов А. З. Бухгалтерия ҳисоби

Оддий бухгалтерия проводкаси дейилганида бир ҳисобварақнинг дебетланиши ҳамда иккинчи ҳисобварақнинг кредитланиши тушунилади.
Мураккаб бухгалтерия проводкаси дейилганида эса, бир неча ҳисобварақ дебетланиб, битта ҳисобварақнинг кредитланиши ѓки бир ҳисобварақнинг дебетланиши ҳамда бир неча ҳисобварақларнинг кредитланиши тушунилади.
Бир вақтнинг ўзида бир неча ҳисобварақ дебетланиб ва бир неча ҳисобварақ кредитланиши ҳоллари юз бермайди.
Оддий бухгалтерия проводкасига қуйидаги бухгалтерия ѓзувини мисол қилиб келтириш мумкин. Масалан, асосий ишлаб чиқаришга 200000 сўмлик материал берилди. Ушбу муомалага қуйидаги проводка берилади:
Д-т 2010-«Асосий ишлаб чиқариш»- 200000 сўм
К-т 1010-«Хом-ашѓ ва материаллар»- 200000 сўм.
Юқоридан кўриниб турибдики, корхонада содир бўлган хўжалик муомаласи битта ҳисобварақнинг дебетида, иккинчи ҳисобварақнинг кредитида акс эттирилган.
Энди, мураккаб бухгалтерия проводкасига мисол келтирамиз.
Мисол. Корхонанинг ишчи ва хизматчиларига иш ҳақи ҳисобланди:

1. 
   Асосий ишлаб чиқаришда банд бўлган ишчиларга – 50000 сўм;
   
2. 
   ©рдамчи ишлаб чиқаришда банд бўлган ишчиларга – 20000 сўм;
   
3. 
   Тайѓрлов цехида банд бўлган ишчиларга – 44000 сўм;
   
4. 
   Корхона бошқарувида банд бўлган ходимларга – 30000 сўм.
   

Ушбу муомалаларга қуйидаги мураккаб бухгалтерия проводкаси берилади:
Д-т 2010-«Асосий ишлаб чиқариш»- 50000 сўм;
Д-т 2310-«©рдамчи ишлаб чиқариш» - 20000 сўм;
Д-т 2510-«Умумишлаб чиқариш харажатлари» - 44000 сўм;
Д-т 9420-«Маъмурий-бошқарув харажатлари» – 30000 сўм;
К-т 6710-«Ишчи ва хизматчиларга иш ҳақи юзасидан қарзлар» - 144000 сўм.
Юқоридаги муомаладан кўриниб турибдики, хўжалик муомаласи таъсирида тўртта ҳисобварақ дебетланган ҳамда битта ҳисобварақ кредитланган.
Шуни таъкидлаб ўтиш лозимки, икки ѓқлама ѓзиш усули бухгалтерия ҳисобининг муҳим усули сифатида бухгалтерия баланси ва ҳисобварақлар тизими билан чамбарчас боЃлиқдир. Чунки хўжалик муомалаларини икки ѓқлама ѓзганда ҳисобварақлар тизимидан фойдаланилади. Ҳисобварақлар тизимига эса бошланЃич маълумотлар бухгалтерия балансидан олинади. Демак, икки ѓқлама ѓзиш усули бухгалтерия балансидаги тенгликни ҳисобварақлар тизими ѓрдамида ҳамма вақт таъминлаб туради.