|
14.3. Меҳнат ҳақи ҳисобини ҳужжатларда расмийлаштириш
Корхона ва ташкилотларда меҳнат ҳақи ҳисобини тўЃри ташкил қилиш учун, энг аввало, шахсий таркиб ҳисобини тўЃри юритиш лозим. Ходимларни ишга қабул қилиш, ишдан бўшатиш, бошқа ишга ўтказиш, уларга таътил берилгани, тунда, иш вақтидан ташқари вақтда, байрам кунларида ишлаганлиги ҳақида ишончли маълумот бўлгандагина корхона ходимлари билан ўз вақтида ҳисоб-китоб қилиши мумкин. Ана шу мақсадда корхона кадрлар бўлими шахсий таркиб ҳисобини ҳамда бошқа хизматлар билан биргаликда иш вақтидан фойдаланиш ҳисобини олиб боради.
Шахсий таркибни ҳисобга олиш учун қуйидаги ҳужжатлардан фойдаланилади:
Т-1 шакли. Ишга қабул қилиш ҳақида буйруқ.
Т-2 шакли. Шахсий варақа.
Т-5 шакли. Бошқа ишга ўтказиш ҳақида буйруқ.
Т-6 шакли. Таътил бериш ҳақида қайд.
Т-8 шакли. Меҳнат шартномасини бекор қилиш ҳақида буйруқ.
Иш вақтини ҳисобга олиш учун Т-12 шаклидаги махсус табелдан фойдаланилади. Табель - бўлим, бригада, цех ходимларининг номма-ном рўйхати бўлиб, ундан иш вақтини ҳисобга олиш учун фойдаланилади.
Ҳар бир ходимга табель рақами бириктирилади ва у меҳнат, иш ҳақи бўйича рамийлаштириладиган барча ҳужжатларда кўрсатилиб боради.
Ҳисобот даври бошланишидан аввал ўтган ойдаги табелдан ходимнинг исм-шарифи кўчириб ѓзилади ва ишга чиқиш, иш вақтини сарфлаши шартли белгилар ѓрдамида ҳисобга олиб борилади. Масалан, меҳнат таътилидагилар «Т», касаллик варақаси бўйича ишга чиқмаѓтганлар «К» ҳарфи ва ҳоказолар билан белгиланади.
Ишга чиқиш ва иш вақтидан фойдаланиш ҳисоби табелда икки хил усулда амалга оширилади. Биринчи усулда барча ишга чиққан, кечиккан ва ишга чиқмаган ходимлар тўлиқ рўйхат қилиб борилади. Иккинчи усулда эса табелда фақат кечикканлар, ишга чиқмаганлар, яъни маълум меъѓрдан четга чиққан ходимлар рўйхат қилиб борилади.
Ҳар бир ходимнинг ишлаган вақти табелда ҳисобот ойининг биринчи ярмига ва ой охирига, яъни икки марта ҳисоблаб чиқилади. Табель цех бошлиЃи томонидан имзоланади ва бухгалтерияга иш ҳақи ҳисоблаш учун топширилади.
Меҳнатга ҳақ тўлашнинг ишбай шаклида иш ҳақи ҳисоблаш учун табель маълумотлари етарли эмас. Бунинг учун қуйидаги бирламчи ҳужжатлардан фойдаланилади:
Ишбай ишлаш учун нарядлар;
Рапортлар;
Маршрут варақалари;
Ќайдномалар;
Бичиш карталари ва ҳоказо.
Маҳсулотни ҳисобга олиш бўйича бирламчи ҳужжатнинг энг кенг тарқалган тури наряддир. Кўпчилик корхоналарда наряд айрим ишчи ѓки бригада томонидан бажариладиган ҳар бир ишлаб чиқариш топшириЃига алоҳида ѓзилади. Топшириқлар цехнинг режа-диспетчер бюроси томонидан цехнинг ишлаб чиқариш режасига мувофиқ технологик карта асосида тўлдирилади. Ишчи томонидан топшириқ бажарилгандан кейин ишлаб чиқарилган маҳсулот сони ѓки бажарилган иш ҳажми бажариш учун сарфланиши лозим бўлган материал меъѓри ва ҳақиқатда берилган материалнинг сони топшириқда кўрсатилади. Бу, ўз навбатида, иш ҳақини топшириқ асосида ҳисоблашдагина эмас, балки материаллар сарфининг белгиланган меъѓрига риоя қилиниши устидан назорат олиб бориш имконини ҳам беради.
Баъзи корхоналарда ишлаб чиқариш ҳисоби маршрут варақалари тизимида юритилади. Одатда, маршрут варақалари цехнинг режа-диспетчер ходимлари томонидан ѓзилиб, унда қайта ишланиши лозим бўлган айрим деталлар партияси ишлаб чиқариш топшириЃи сифатида қайд қилинади, бажарилган иш натижалари қайта ишлаш жараѓнларининг биринчи операциясидан то охирги операциясигача назорат қилинади. Шу билан биргаликда маршрут варақалари ѓрдамида технологик жараѓннинг бориши назорат қилинади.
Ишчиларга иш ҳақи ҳисоблашда йўналиш варақаси фақат бир сменада ишлаб тамомланган деталлар бўйичагина асос бўла олади. Агар шу сменада айрим деталларнинг ишлови тугалланмаса, унда ишчиларга иш ҳақи ҳисоблаш учун рапорт очилади. Рапорт иш смена бошланмасдан олдин ѓзилади ва зарур деталларни цехга жўнатиш учун омбор ходимига топширилади. Омбор ходими деталларни жўнатиб, бу ҳақда рапортга тегишли белги қўйганидан кейин у техника назорати бўлимига берилади. Смена охирида қайта ишланган деталлар сони рапортда қайд қилинади.
Меҳнат ва иш ҳақини ҳисоблаш бўйича расмийлаштириладиган бошланЃич ҳужжатлар белгиланган муддатда бухгалтериянинг иш ҳақини ҳисоблаш бўлимига топширилади. Бухгалтерияда бошланЃич ҳужжатлар текширилади ва қайта ишлаш учун ҳисоблаш марказига берилади. Ќайта ишланган ҳужжатлар, ишчиларнинг табель рақамлари бухгалтерияда цехлар бўйича гуруҳланади ва ишчиларнинг иш ҳақи шахсий варақаларига ѓзиб борилади. Ушбу бошланЃич ҳужжатлар асосида ҳисоблаш ведомости, иш ҳақи бўйича меъѓрдан четга чиқиш ведомости ва бошқа йиЃма ҳужжатлар тузилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
