Каримов А. А., Исломов Ф. Р., Авлоқулов А. З. Бухгалтерия ҳисоби

Такрорлаш учун саволлар

1. 
   Асосий воситалар деб нимага айтилади?
   
2. 
   Асосий воситалар иқтисодий моҳиятига кўра қандай туркумланади?
   
3. 
   Асосий воситалар қандай баҳоларда баҳоланади?
   
4. 
   Асосий воситалар ҳаракати қайси ҳужжатларда расмийлаштирилади?
   
5. 
   Асосий воситалар ҳисобини юритишда қайси ҳисобварақлар қўлланилади?
   
6. 
   Амортизация деб нимага айтилади?
   
7. 
   Асосий воситаларга амортизация ҳисоблашнинг қандай усуллари мавжуд?
   
8. 
   Жадаллаштирилган усуллар бўйича амортизация ҳисоблашнинг солиққа тортишга таъсири нималардан иборат?
   
9. 
   Асосий воситаларни таъмир қилишнинг қандай усуллари мавжуд?
   
10. 
    Асосий воситаларни инвентаризация қилишнинг хусусиятлари нималардан иборат?
    

8-боб. Лизинг муомалалари ҳисоби
8.1. Лизинг муомалаларининг моҳияти
Лизинг муносабатлари ишлаб чиқаришнинг муҳим омилларидан иборат. Бир томондан, меҳнат ва капитал биргаликда лизинг субъектларининг қатнашишида бюджетни шакллантиради. Бундан, ўз навбатида, жамоанинг ижтимоий-иқтисодий муаммолари ечилади, иккинчи томондан, такрор ишлаб чиқаришни ривожлантириш ва бозорни зарурий маҳсулот билан таъминлашга имкон бўлади.
Лизинг олувчи (корхона) икки томонлама ижтимоий-иқтисодий мақомга эга бўлади, яъни ўз ихтиѓри билан ва мустақил ташкилот сифатида фаолият юритади ҳамда уни нафақат ўзининг ишлаб чиқаришини такомиллаштириш қизиқтиради, балки ишлаб чиқариш фаолият доирасидан келаѓтган даромад ҳам унинг бош мақсадини ташкил этади. Бунда илмий-техника тараққиѓтининг тезлашиши ҳам таъминланади.
Шу жумладан, лизинг берувчи ва лизинг олувчи ўртасидаги иқтисодий алоқаларни лизинг тўловлари ташкил этади. Бунда эгалик муносабатлари, фойдаланиш, реализация ва ишлаб чиқариш воситаларига (асбоб-ускуналар, мулкка) эгалик қилишни ўзлаштирилиши ҳам ўз аксини топади. Лизингнинг иқтисодий моҳияти, лизинг битими даврида пайдо бўладиган мулкий муносабатлар билан тавсифланиши асосида тушунтирилади. Шартнома предмети бўлган лизинг мулки лизинг берувчининг ўз мулки ҳисобланади, лизинг олувчи шартнома амал қилиш муддати мобайнида унга эгалик қилиш ва ундан маълум тўлов асосида лизинг берувчидан фойдаланишга олади. Лизинг берувчи мулкка тўлиқ эгалик қилиши учун сотувчи (етказиб берувчи)дан олди-сотди шартномаси асосида мулкнинг тўла қийматини тўлаб беради.
Лизинг олувчи мулкдан фойдаланиш ва унга эгалик қилиш ҳуқуқини лизинг шартномаси асосида олади. Бунда лизинг берувчига шартномада назарда тутилган лизинг тўловлари суммасини тўлиқ тўлаб беради. Лизинг тўловлари ўз таркибига шартномада таъкидланган мулкнинг тўла ѓки қисман қийматини ҳамда, кўрсатилган лизинг хизмати ва қўшимча сервис хизматлари тўловини олади.
Натижада, лизинг берувчида тижорат нуқтаи-назаридан лизинг битими қуйидагича тусда бўлади:
- лизинг берувчининг келишув асосидаги умумий харажатлари қуйидаги тенглик билан изоҳланади: