Kamtukli halqali chuvalchanglar sinfi

Jinsiy sistemasi

• Jinsiy sistemasi germafrodit bo‘lib, tananing oldingi qismida joylashgan. Xususan, tananing 10-11 halqalariga mos keladigan qismida ikki juft urug‘donlar joylashgan. Urug‘donlar uch juft urug‘ xaltalarida joylashgan. Urug‘ hujayralari urug‘ kapsulalaridan urug‘ xaltachalariga tushadi. Bu yerda urug’ yetilgandan so'ng yana urug‘ yo’liga keladi. Kapsulalardan urug‘ yo‘li boshlanadi. Tananing har bir tomonidan bittadan urug‘ yo‘li boshlanib,15-halqada tashqariga ochiladi.
• Urg‘ochilik jinsiy bezlari tanasining 13 va 14-halqalarida joylashgan mayda tuxumdonlar, ulardan boshlanadigan tuxum yo‘llari va 9-10-halqalarda joylashgan urug‘ qabul qilgichdan iborat.

Rivojlanishi

Kamtuklilar metamorfozsiz rivojlanadi. Rivojlanish siklida troxofora lichinkasi bo’lmaydi. Tuxumlari pilla ichida rivojlanib, yosh chuvalchang chiqadi. Tuban kamtuklilar pillasida birdaniga bir necha tuxum rivojlanadi. Yuksak kamtuklilar (Lumbricomorpha turkumi) pillasida oqsilli suyuqlik bo‘ladi. Pillada rivojlanadigan embrion suyuqlikdagi oqsilni yutadi. Ana shu sababdan uning tuxumdan chiqqan murtagi “yashirin embrion” deyiladi. Embrion pilla ichida bir necha metamorfozdan so‘ng voyaga yetgan chuvalchangga aylanadi. Kamtuklilar ham ko‘ptuklilar singari juda yuqori darajada regeneratsiya qilish xususiyatiga ega.

Ahamiyati

• Tuproqda yashovchi Yomg’ir chuvalchanglari tuproq unummdorligiga katta ta’sir ko’rsatadi. Yomg’ir chuvalchanglari tuproqni kavlab, o’simlik ildizlarini tuproqqa chuqur kirishiga imkon beradi, unga suv va havo kirishini yaxshilaydi. Ular faoliyati tufayli tuproq qatlamlari aralashadi va yumshaydi. Bir kvadrat metr joydagi chuvalchanglar bir yil davomida 4 kg tuproqni, huddi shu muddatda 1 ga maydonda esa 1 0 t dan 3 0 t gacha tuproqni yer yuzasiga chiqarishi mumkin. Yomg’ir chuvalchanglari o‘simlik qoldiqlarini inlariga tashib kirib, ularni chirishini tezlashtiradi, tuproqni o‘g‘itlab, unda gumus hosil bo‘lishiga ijobiy ta’sir qiladi.
• Chuchuk suv kamtuklilari (Tubifex va boshqalar) o ‘z ichagidan ko‘p miqdorda loyqani o ‘tkazib, suv havzalarini chiriyotgan organik qoldiqlardan tozalaydi. Kamtuklilar baliqlarning ozig‘i sifatida ham katta iqtisodiy ahamiyatga ega. Qizil chuvalchang (Tubifex) akvarium baliqlariga oziq sifatida, eyzeniya chuvalchangi (Eisenia) biogumus olish uchun maxsus ko‘paytiriladi.

E’tiboringiz uchun Rahmat!