Kamerali qarshilik pechining ish rejimlarini

IV. Tajriba ishini bajarish tartibi va metodikasi.
Oʻchirgich V₁ ulanadi va tajriba qurilmasiga kuchlanish beriladi, u haqida L₁ lampa xabar beradi.

6.2-rasm. TCB90 tipdagi transformatorning elektrik prinspial sxemasi
Payvandlash transformatori birlamchi chulgʻamini tarmoqqa ulash ST oʻchirgich orqali amalga oshiriladi.

	U1,V	I1, A	U2, V	I2, A	R1, kVt	R2, kVt	cosφ
30	1
	2
	3
	4
	5
	6
	7
40	1
	2
	3
	4
	5
	6
50	1
	2
	3
	4
	5
	6

Eksperimental grafiklarni olish transformatorning salt ishlash holatidan boshlanadi (barcha paket oʻchirgichlar PV1, PV7 oʻchirilgan). PVI, PV6 seksiyalarni ketma-ket ravishda yopish orqali zarur boʻlgan grafiklarning nuqtalari olinadi.

V. Tajribadan olingan ma’lumotlarni qayta ishlash.
Ikkilamchi chulgʻamdagi tok qiymati I ni aniqlash uchun tok transformatori (TT) ning transformatsiya koeffitsientini hisobga olish kerak.
FIK va quvvat koeffitsienti quyidagi formula orqali topiladi:
; ;
VI. Hisobot tayyorlash tartibi.
Tajriba ishi hisoboti quyidagilardan iborat boʻlishi lozim:
a) ishning nomi;
b) ishning maqsadi;
d) topshiriq;
e) ishni bajarish tartibi va metodlari;
f) tajriba ishini prinsipial sxemasi;
g) tajriba va hisobiy formulalar, natijaviy ma’lumotlar va grafiklar yoki eksperimental xarakteristikalar.


VII. Nazorat savollari.
1. Payvandlash transformatorlarining qanday turlari mavjud?
2. Oʻzgarmas va oʻzgaruvchan tokda ishlovchi payvandlash manbalarini qanday afzalliklari mavjud?
3. Payvandlash manbalariga qanday talablar qoʻyiladi?

4. Payvandlash tokini rostlash usullarini ayting.

LABORATORIYA ISHI №7
KONTAKTLI PAYVANDLASH QURILMALARI (KQP)NI TADQIQ QILISH (4 soat)
Reja:
1. Nazariy qism.
2. Laboratoriya qurilmasining tasnifi.
3. Topshiriq.
4. Tajriba ishini bajarish tartibi.
5. Tajriba natijalarini qayta ishlash.
6. Hisobot tayyorlash tartibi.
7. Nazorat savollari.

Ishning maqsadi

Kontaktli payvandlashning fizikaviy asoslarini oʻrganish. CHokli,nuqtali vaustma-ust kontaktli payvandlash qurulmalari konstruksiyasi, ish rejimi, xarakteristikalari va energetik koʻrsatkichlari bilan tanishish.

1. 
   Nazari qism
   

Kontaktli payvandlashning fizikaviy asoslari.
Kontaktli payvandlash (bosim bilan payvandlash, qarshilikli payvandlash) oʻzidan metall detallarni ulardan oʻtayotgan tok bilan qizishida, eritilish va detallarni siqishidan ajralmaydigan birikma paydo boʻlish jarayonini ifoda etadi.
Kontaktli payvandlash usullari katta guruhini birlashtiradi (oʻzgarmas va oʻzgaruvchan tokda, 3-10 Gs, 50 Gs, 150-300 Gs, 2,5 k Gs, uchma-uch, nuqtali, relefli, T-shaklli, rolikli (chokli), uzluksiz, uzlukli va boshqa). Ularning xususiyati olinayotgan birikmalar ishonchliligidan, avtomatlashtirish va mexanizatsiyaning yuqori darajasidan, yuqori unumdorligi va ishlab chiqarish madaniyatidan iborat va juda tejamli va maqsadga muvofiqli payvandlanish turidir.
Birikmalar olish usuli boʻyicha uchma-uchli, nuqtali va chokli kontaktli payvandlash eng keng tarqalgan. (7.1-rasm).
Tok payvandlash transformatoridan tok payvandlanuvchi detallar 2 ga suv bilan sovutiladigan elektrodlar 1 orqali keltiriladi. Payvandlash joyida detallar Joul Lens issiqligi va siqilish hisobiga payvandlanadi. Bu yerda kontakt yuzalarida koʻp miqdorda issiqlik ajraladi.
Q=0,24·I²·R_y·t
bu yerda I–payvandlash toki, A; R_y–tok zanjirining umumiy qarshiligi, Om; t-tokning oʻtish vaqti, S.

bu yerda R_K-kontakt yuzasining qarshiligi, Om; R_T-qisqichlar bilan tayyorlamalar orasidagi qarshilik, Om; R_l -tayyorlamalarning qisqichlardan chiqqan qismining qarshiligi, Om; R_K qarshilikning R_T va R_l qarshiliklardan kattaligi sababli bu yuzada ajraluvchi issiqlik miqdori ham koʻpdir.



7.1 - rasm. Kontaktli payvandlashning turlari:
a) uchma-uchli; b) nuqtali; v) chokli,1-qisqichlar, 2-tayyorlama,
3-payvand joyi

Katta tokning (1000-10000 A) kontaktlangan kichik yuzasidan oʻtganda issiqlik jamlanishi oqibatida bu yuzalar qisqa vaqt ichida (bir necha sekundlar) qizib, yuqori plastik holatga oʻtadi. Plastik holatdagi metall tayyorlamalar ma’lum kuch bilan bir-biriga siqilganda plastik shakli oʻzgarib, yangi kontakt yuzalar bir-biriga shu qadar yaqinlashadiki, natijada atomlar oʻzaro bogʻlanib payvandlanadi. Payvandlash mashinalar elektrodlarida kuchlanish 1-16 V ga teng. Tok oʻchirilgandan keyin payvandlash nuqtadagi metallning sovishi tayyorlamalar issiq oʻtkazuvchanligi hisobiga boʻladi.

Katta tok va kichik qizitish vaqti boʻlgan payvandlash holatlarini «qattiq» deb ataladi va legirlangan poʻlatlar va yengilariydigan rangli metallar, masalan, alyuminiy va uning qotishmalarini payvandlashda ishlatiladi; ular quyidagi koʻrsatkichlarga ega:
A/mm²; Gpa; sek
Tokning davomli oʻtayotgan va sekin-asta qizitish holatlarni «yumshoq» deb ataladi va oddiy uglevodli payvandlashda qizitishga sezgirligi pastroq poʻlatlar payvandlash uchun qoʻllanadi;
A/mm²; Gpa; sek.
Kontaktli payvandlash qurilmalar ikkita asosiy qismlardan iborat: elektrikli va mexanikli. Elektrikli qism maxsus tuzilishli payvandlash transformator, tok oʻtkazuvchi qismlar va tokni oʻchirish-ulash moslamalaridan iborat. Mexanikli qism payvandlanuvchi metallarni impulsli siqish moslamani ifoda etadi.
Kontaktli payvandlash qurilmalarni belgilash: birinchi harf buyumni tavsiflaydi: Q – qurilma, A – avtomat, YA – yarim avtomat, M – mashina va h.k.. Ikkinchi harf payvandlash turini koʻrsatadi: N – nuqtali, R – relefli, CH– chokli, U – uchma-uchli. Uchinchi harf yoki bir vaqtda payvandlanadigan nuqtalarni: K (M) - koʻp elektrodli yoki payvandlash tokining tavsifini – T (V) – ikkilamchi konturda toʻgʻrilanishi bilan K – kondensatorli va h.k.larni koʻrsatadi. Birinchi ikkita raqam K da payvandlash tokini nuqtali, relefli, chokli va uchma-uchli mashinalarda qarshilikli usul boʻyicha payvandlashni belgilaydi. Ikkinchi ikkita raqam berilgan mashinalar turining tuzilishli yasalishi tartibini koʻrsatadi. Masalan, MT-1277 – nuqtali payvandlash uchun mashina, payvandlash me’yorli toki 12,6 kA; MSH-3204 – chokli payvandlash uchun mashina, 32 kA ga, MRP – relefli pnevmatik mashina va boshqalar.