|
Клиент томонидаги сценарийлар фойдаланувчи томонидан киритилаётган маълумотларни тўғрилигини серверга мурожаат қилмасдан текширади. Кўп ҳолларда бу сценарийлар JavaScript ва VBScript тилларида ёзилади.
Сервер томонида бажарилиши керак бўлган сценарийлар одатда сайт папкасининг ичидаги махсус папкага жойлаштирилади.
4. Разметкали тиллар: HTML, XML, ХHTML, WМL.
Wеb-технологиянинг (Интернет-технология) Wеb-дизайн қисмини ўрганишни разметкали тил таснифи билан бошлаймиз.
Махсус тил мавжуд бўлиб, бу тил ёрдамида матнлар, график маълумотлар Wеb-саҳифа ҳужжатга жойлаштирилади ва бу ҳужжатни барча компютерда кўриш имконияти мавжуддир. Бундай махсус тиллар разметкали тиллар деб аталади. Уларнинг асосий вазифаси - Wеb-саҳифага “маълумотларни жойлаштириш” ва улар орасидаги алоқани (гиперсалоқалар) таъминлашдан иборат.
Разметкали тиллар қуйидагиларни ўз ичига олади:
HTML (HyperText Markup Language)
Дастлаб World Wide Web тизими матнли маълумотларни ва HTML ҳужжатларни кўришга мўлжалланган, матнни тахрирловчи тилга ўхшаш тизим бўлган. Айни дамда HTML тили WWW дага энг оммабоп тиллардан бири ҳисобланади. HTML тилида ёзилган маълумотлар ўз ичига матн файллар, график маълумотлар ва бошқаларни олади.
Ҳужжатлар орасидаги алоқани таъминлаш ва маълумотларни форматлаш воситалари тег (tag) деб аталувчи восита орқали амалга оширилади.
Wеb-саҳифанинг матн ва теглари аралаш равишда HTML-ҳужжат деб аталувчи файлининг ичига жойлаштирилади. Қандай тегни қўллаганингизга қараб браузер ойнасида маълумотлар турлича кўринади. HTML ҳужжатга маълумотларни жойлаштириш ва таҳрирлаш учун юзлаб теглар мавжуд. Масалан,
ва теглари абзацни ташкил этади, ва жуфт теглари эса, матнни ёзма (курсив) ҳолда кўрсатиш учун қўлланилади. Шу билан бирга гиперматнли SSIлкалар теглари ҳам мавжуд. Ушбу элементлар фойдаланувчига гиперматн устига сичқонча курсори босилганда бошқа ҳужжатга боғланиш имконини беради. Бутунжахон ўргимчак тўрининг асосий ва HTML нинг таркибий қисмини гиперматнлар ва гипермурожаатлар ташкил этади. Махсус командалар ёрдамида матннинг маълум қисми шундай ажратиладики, натижада ўша матн устига сичқон тугмаси босилса бошқа матн ёки сахифа очилади. Бундан ташқари мултимедия воситаларининг ишлаб кетиши ёки бўлмаса, маълумотни дискда сақлаш таклифи ҳам берилиши мумкин.
Қуйида биз HTML тилида тузилган дастур коди билан танишиб чиқамиз:
Бу дастурни ишга тушириш натижасида қуйидаги ойна очилади:
Гиперматн ёки гипермурожаат бирор бир тасвирга ҳам қўйилиши мумкинки унинг устига босилганда ҳам юқорида айтилган ҳолатлар рўй бериши мумкин.
Ҳар бир Wеb-сахифа ўзида бир нечта гиперматн ёки гипермурожаатларни мужассам этиши мумкин.
Гипермурожаатлар Wеb-сайтлар бўйлаб харакатнинг асоси хисобланади. Мурожаатни танлаганда фойдаланувчи браузер ойнасига юкланувчи ёки ёрдамчи программани ишга тушурувчи URL билан боғланган адресга «тушиб» қолади. Баъзан гипермурожаат натижаси э-маил ёки ФТП серверга йўлланма берувчи янги Wеb-сахифани очилишига олиб келади.Фойдаланувчи мурожаатни танлаб олиши учун Wеb-дизайнер уни яратиши керак.
Гипермурожаат яратиш учун <а> (anchor, якор) элементидан фойдаланилади. У ўзида йўлланма берувчи URL адресни кўрсатувчи ҳреф атрибути билан тўлдирилади. Шунинг учун гипермурожаатни яратиш учун URL адресни аниқлаб олиш керак.
Гипермурожаат яратиш учун (анчор, якор) элементидан фойдаланилади. У ўзида йўлланма берувчи URL адресни кўрсатувчи ҳреф атрибути билан тўлдирилади. Шунинг учун гипермурожаатни яратиш учун URL адресни аниқлаб олиш керак.
Гипермурожаатни яратишда агар Интернетдаги хизмат ёки адресдан фойдаланмоқчи бўлсак албатта унинг тўлиқ адресини кўрсатиш шарт. Агар ўзимизда бор бўлган Wеb-сахифалардан гипермурожаатлар яратмоқчи бўлсак баъзи бир ишни осонлаштирувчи холатлар мавжуд:
(1) нинг адреси : "Сервиcе/сервиcе.HTML"
Асосий папкадан ихтиёрий ички папкадаги веб-сахифага мурожаат : "Папка_номи/файл_номи.HTML" кўринишда берилади.
(2) нинг адреси : "../индех.HTML"
Ихтиёрий ички папкадан асосий папкадаги асосий Wеb-сахифага мурожаат: "../асосий_файл.HTML" кўринишда берилади.
(3)нинг адреси : "Товар2.HTML"
Бир папкадаги веб-сахифалардан бир-бирига мурожаат : "файл_номи.HTML" кўринишда берилади
Интернет хизматларининг кўпчилигига доступ (рухсат, йўл) адресация схемаси (URL) ёрдамида қизиқтирилган ихтиёрий ҳужжатни топиш имкониятини беради. Ҳар бир тур бошқасидан фарқ қилувчи ўзининг формат адресига эга.
URL дан фойдаланиб, Wеb-браузерлар ёрдамида ихтиёрий ҳужжат ва хизматларга доступ олиш мумкин. URL қуйидаги тартибда ёзилади:
Do'stlaringiz bilan baham: |
