Kafedrasi xudayarova xurshida abdunazarovna

2 Tijorat banklarida aktiv va passivlarni boshqarish usullari. 
 
 
Tijorat  banklari  aktiv  va  passiv  operatsiyalarni  shu  jumladan,  likvidlilikni 
kompleks  va  o‘zaro  bog‘liq  holda  boshqarish  zaruriyati  shunday  izohlanadi. 
Bank  aktiv  va  passivlarini  boshqarish  asosida  bankning  jalb  qilingan  va  o‘z 
mablag‘larini samarali joylashtirish  masalasi hal etiladi. Buning asosida tijorat 
banklari  moliyaviy  resurslarni  investitsiyalarga,  kreditlarga  va  boshqa 
aktivlarga joylashtirishi mumkin. 
Aktivlar  va  passivlarni  boshqarishning  asosiy  maqsadi  riskning  eng  past 
darajasi  sharoitida  daromadlar  va  xarajatlar  orasidagi  ijobiy  farqni  mumkin  qadar 
oshirish  yoki  uni  juda  bo‘lmaganda  barqaror  darajada  saqlab  turishdan  iborat 
ekanligi ma’lum. 
Likvidlilikni  boshqarish  o‘rganilayotganda  bu  kategoriya  aktiv  va 
passivlarni  boshqarishning  tarkibiy  qismi  ekanligini  esda  tutmoqlik  kerak. 
Aktiv  va  passivlarni  boshqarishdan  asosiy  maqsad  riskning  minimal  darajasini 
ta’minlagan  holda  foiz  tushumlarini  va  foiz  to‘lovlari  o‘rtasidagi  farqni 
maksimallashtirish yoki xech bo‘lmasa barqaror darajada saqlashdan  iboratdir. 
Bu  maqsadga  erishishning  muhim  sharti  depozit  potensialini  oshishini  aktiv 
operatsiyalari  kengayishiga  bog‘liqligi  ustidan  nazorat  o‘rnatishdir.  Halqaro 
bank  amaliyotida  banklarning  aktiv  va  passivlarini  boshqarishning  amaliy 
jihatdan  bir  qancha  metodlar  ishlab  chiqilgan.    Jahon  amaliyotida  eng  keng 
tarqalgan quyidagi ikki metod aktiv va passivlarni boshqarishda shug‘ullaniladi: 
1. Birlashgan (yagona) manba metodi: 
2. Taqsimlangan manbalar metodi (konvertatsiya): 
Birlashgan  manba  metodining  mazmuni  uning  nomidan  ham  anglashiladi. 
Bunda  jalb  qilingan  va  o‘z  mablag‘lari  turli  aktivlarga  joylashtiriladi.  Birlashgan 

---

manba  metodida  banklarning  jalb  qilingan  mablag‘lari  bank  kassassiga  yoki 
bankning vakillik hisobvarag‘iga yig‘iladi va ushbu yig‘ilgan mablag‘lar hisobidan 
aktiv operatsiyalar amalga oshiriladi. Quyidagi keltirilgan rasmda banklarda aktiv 
va passivlarni boshqarishning birlashgan manba metodi aks ettirilgan.