|
ТАНЛАБ КУЗАТИШ
Танлама кузатиш – қисман кузатиш усули бўлиб, бунда тўпламнинг ҳаммаси эмас, балки маълум танлаш қоидалари асосида ажратиб олинган ва бутун тўпламни умумий ҳолда характерлай оладиган унинг бир қисмидир. Манга берилган маълумотлар асосида бош тўпламдан тасодифий такрорланадиган танлаш йўли билан олинган деб ҳисоблаб 0,954 эҳтимоли билан асосий фондларнинг ўртача йиллик қийматининг ишончли чегаравий қийматларини ҳисоблаймиз:
Асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати бўйича гуруҳлари, млн.сўм
|
Корхоналар сони(f)
|
Гуруҳ интервалининг ўртачаси
млн.сум (x)
|
|
|
100 –300
|
5
|
200
|
84 100
|
420500
|
300-500
|
5
|
400
|
160 000
|
800000
|
500-700
|
6
|
600
|
360 000
|
2160000
|
700-900
|
4
|
800
|
640 000
|
2560000
|
ЖАМИ
|
20
|
x
|
x
|
5940500
|
Дастлаб, текширилаётган 20 та корхона бош тўпламдан тасодифий такрорланмовчи шаклда танлаб олинган деб ҳисоблаб, асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати 0,954 эҳтимоли билан ишончли чегараларини ҳисоблаймиз.
Танлаш усуллари
|
Танлаш схемалари
|
Такрорланмайдиган
|
|
Тасодифий танлаш
|
|
|
N=54 корхона эди.
=27,95
, 0,954 эҳтимол билан айтиш мумкинки,асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати386,61дан 513,89гача бўлган интервалда бўлиши кутилади.
7 вариант асосида ҳиссани аниқлаймиз.
Ҳисса (салмоқ) учун танлаш хатоси қуйидаги формулалар билан аниқланади:
Танлаш усуллари
|
Танлаш схемалари
|
Такрорланадиган
|
Такрорланмайдиган
|
Тасодифий танлаш
|
|
|
Механик танлаш
|
Қўлланилмайди
|
|
Типологик
|
|
|
Сериялаб
|
Қўлланилмайди
|
|
0,997 эҳтимол билан асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати 450 ва ундан ортиқ бўлган корхоналар сони улушининг ишонч интервалини аниқлаймиз.
Салмоқ учун танлаш ўртача хатоси қуйидаги формуладан аниқланади:
0,088
РЕГРЕССИОН ВА КОРРЕЛЯЦИОН ТАХЛИЛ
Агар омил белгининг ортиши (камайиши) билан натижавий белги ҳам ортиб (камайиб) борса, улар ўртасидаги боғланиш тўғри боғланишдейилади. Акс ҳолда тескари боғланиш дейилади.
Агар омилли боғланиш тенгламасида омил белгилари фақат биринчи даража билан қатнашиб, уларнинг икки ва ундан юқори даражалари ҳамда аралаш кўпайтмалари қатнашмаса бундай боғланиш тўғри чизиқли боғланиш дейилади.
Тўғри чизиқли боғланишни баҳолашда қуйидаги регрессия тенгламаси қўлланилади:
,
бу ерда: -озод ҳад, - регрессия тенгламаси коэффициенти. ва регрессия тенгламасининг параметрлари ҳам дейилади. Уларни аниқлаш учун кичик квадратлар усулиқўлланилади. Яъни ва параметрларнинг ёки .шартни қаноатлантирувчи қийматлари топилади.Ушбу усулга асосан ва параметрларнинг қийматлари қуйидаги нормал тенгламалар системасини ечиш орқали топилади:
Ёки
Манга берилган вариант (19 вариант )га асосланиб шахсий ЭҲМда асосий фондлар билан маҳсулот орасидаги боғланишни ифодаловчи тўғри чизиқли регрессия тенгламасини вакорреляциякоэффициентини ҳисоблаймиз:
№
|
Рўйхатдаги ишчиларнинг ўртача сони, киши (х)
|
Ялпи маҳсулот қиймати,
млн.сўм
(y)
|
|
x*y
|
|
|
1
|
40
|
400
|
1600
|
16008
|
160160
|
400
|
2
|
10
|
100
|
100
|
1004
|
10080
|
100
|
3
|
75
|
901
|
5625
|
67545
|
811080
|
901
|
4
|
67
|
900
|
4489
|
60307
|
810180
|
900
|
5
|
36
|
401
|
1296
|
14425
|
160560
|
401
|
6
|
90
|
1201
|
8100
|
108045
|
1441200
|
1201
|
7
|
86
|
1000
|
7396
|
86017
|
1000400
|
1000
|
8
|
24
|
301
|
576
|
7219
|
90481
|
301
|
9
|
43
|
400
|
1849
|
17200
|
160000
|
400
|
10
|
64
|
600
|
4096
|
38406
|
360120
|
600
|
11
|
88
|
700
|
7744
|
61600
|
490000
|
700
|
12
|
29
|
300
|
841
|
8700
|
90000
|
300
|
13
|
44
|
301
|
1936
|
13222
|
90300
|
301
|
14
|
69
|
600
|
4761
|
41400
|
360000
|
600
|
15
|
38
|
400
|
1444
|
15200
|
160000
|
400
|
16
|
82
|
901
|
6724
|
73849
|
811080
|
901
|
17
|
58
|
600
|
3364
|
34800
|
360000
|
600
|
18
|
40
|
401
|
1600
|
16032
|
160641
|
401
|
19
|
26
|
300
|
676
|
7800
|
90000
|
300
|
20
|
27
|
900
|
729
|
24300
|
810000
|
900
|
ЖАМИ
|
1036
|
11606
|
64946
|
713080
|
134687630
|
11606
|
Ўртача
|
52
|
580
|
3247
|
35654
|
6734382
|
х
|
ЖАМИ
|
1170
|
12907,4
|
76156
|
851353
|
9 659 744,16
|
12 907,40
|
Ўртача
|
58,5
|
645,37
|
3807,8
|
42567,65
|
482987,208
|
х
|
Омил ва натижавий белгининг ўзаро боғланиш кучи (зичлигини) ни корреляция коэффиценти кўрсатиб беради, хусусан боғланиш шакли тўғри чизиқли боғланган бўлса.
Корреляция коэффиценти бир неча усуллар орқали аниқланади
: 0,95
Ёки
бу ерда
Боғланиш зичлигини ҳарактерловчи кўрсаткичларга сифат жиҳатдан баҳо бериш учун статистикада Чеддок шкалалари ишлатилади.
Чеддокшкалалари
Боғланишзичлиги
|
0,1-0,3
|
0,3-0,5
|
0,5-0,7
|
0,7-0,9
|
0,9-0,99
|
Боғланишкучи
|
бўш
|
ўртамиёна
|
сезиларли
|
юқори
|
жудаҳамюқори
|
Демак, рўйхатдаги ишчиларнинг ўртача сони билан ялпи маҳсулот қиймати ўртасида юқори даражада боғланиш мавжуд экан.
Динамик қаторлар
Вариант
№
|
Тармоқ
тури
|
Йиллар
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
2019
|
20
|
А тармоқ
|
60
|
60
|
61
|
60
|
62
|
64
|
66
|
67
|
|
Б тармоқ
|
36
|
37
|
39
|
38
|
40
|
41
|
43
|
47
|
Динамика қаторлари деб, ижтимоий ҳодиса ва жараёнларнинг вақт бўйича ўзгаришини тавсифловчи сонлар қаторига айтилади. Динамика қаторлари ҳодисаларни тавсифлаш вақтига қараб, пайт(момент)ли ва даврий динамика қаторларига бўлинади.
Пайтли динамика қаторлари ўрганилаётган ҳодиса ва жараёнларни маълум бир аниқ пайт (момент)га ҳолатини ифодалайди, акс эттиради. Даврий динамика қаторларида эса ҳадлар давр оралиғи (интервал)да берилади. Ўрганилаётган ҳодиса ва жараёнларнинг динамикасини миқдорий томондан баҳолашда қуйидаги статистик кўрсаткичлар қўлланилади:
-мутлақ ўзгариш;
- ўзгариш суръати,
-қўшимча ўсиш (ўзгариш) суръати;
-бир фоиз ўзгаришнинг мутлақ моҳияти.
Базисли дейилишига сабаб қаторнинг барча ҳадлари база деб қабул қилинган битта ҳад билан таққосланади. Занжирсимонда эса ҳар бир таққослашда таққослаш базаси ўзгариб боради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
