Кафедраси фуқаролик ҳуқуқи

биринчидан, мол-мулк мулкдорлардан ҳар бирининг мулк ҳуқуқидаги улуши аниқлаб қўйилган улушли мулк;
иккинчидан, улушлари аниқлаб қўйилмаган биргаликдаги мулкка бўлинади. Булар ўртасидаги асосий фарқлар қуйидагичадир:
Тақсимланадиган умумий мулкнинг ҳар бир иштирокчиси ашёда аниқ белгиланган ҳиссага эга бўлади. Масалан, ярмига, учдан бирига ва ҳоказо.
Тақсимланмайдиган биргаликдаги умумий мулк эса, ҳиссаларга тақсимланадиган мулкдан улушларга ажралмаслиги билан фарқ қилади. Бундай умумий мулк ҳамма иштирокчилар ўртасида, уларнинг умумий розилиги билан ва тенглик асосида эгалланади, фойдаланилади ва тасарруф этилади.
Улушли мулк субъектлари фуқаро ҳам, ташкилот ҳам бўлиши мумкин.
Умумий биргаликдаги мулк ҳуқуқида субъектлар ўз улушларини мустақил тасарруф қила олмайди, чунки, биринчидан, уларнинг ҳар бирининг улуши умуман белгиланмаган бўлади; иккинчидан, оилавий муносабатда бўлган умумий мулк эгаси оиладан чиққанда, уни бошқа бир иккинчи шахс билан алмаштириб бўлмайди. Улушли мулк улушларга ажралмайдиган умумий мулкдан вужудга келиши асослари ва тартиби билан ҳам фарқ қилади.
Улушли мулк ташкилотлар ва фуқароларнинг битимлар тузиши асосида, қонун билан назарда тутилган асосларда, Жумладан қонун ва васият бўйича мерос олишда, мулкнинг мусодара қилинишида ва бошқа баъзи ҳолларда вужудга келиши мумкин. Жамоа хўжалиги оила аъзоларининг, жамоа хўжалигида меҳнат қилиб топган ва хонадон мулкига қўшган даромадлари ёрдамчи хўжаликдан, чорва моллари асрашдан келган даромадлари хонадон аъзоларининг умумий мулк ҳуқуқини вужудга келтиради. Касбкор, ҳунарманд, умуман якка тартибдаги меҳнат фаолияти билан шуғулланувчи фуқаролар оиласининг топган пул ёки бошқа буюмлари ҳам шу хонадон аъзоларининг умумий мулкини вужудга келтиради.

ХVIII - БОБ. ашёвий ҳуҚуҚлаР


1-§. Ашёвий ҳуқуқ тушунчаси ва турлари
Рим ҳуқуқи илдизларига эга континентал ҳуқуқ тизими тамойилларига мувофиқ, ашёга нисбатан фақатгина битта ҳуқуқ “мулк ҳуқуқи” мавжуд, бошқа ҳуқуқлар эса, тўлиқ ҳуқуқлар ҳисобланмайди, булар “бошқа ашёвий ҳуқуқлар”дир. Ашёвий ҳуқуқларнинг қонунчилик модели қуйидаги элементлардан ташкил топади.
Биринчидан, мулк тегишлилигининг бу шакли (мулк ҳуқуқи ва бошқа ашёвий ҳуқуқлар) ва уларнинг тизими (ашёвий ҳуқуқлар турлари ва ашёвий ҳуқуқлар классификацияси (турларга бўлиниши);