Kafedrasi “biotexnologiya” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Asimmetrik gibridlar olishda bitta ota-ona hujayrasidagi to‘liq genlar, ikkinchi ota-ona hujayrasidagi genlarning yarmi bilan chatishtiriladi. Bunday xolda bitta xromosoma tarkibidagi genlar o‘z faolligini yukoti, ikkinchisidan toza gibrid olinadi. Bu gibrid tashki muxitga chidamli, xosildor, kasallikka kam uchraydigan bo‘ladi. Sitoplazmalarning o‘zaro qo‘shilishi hamda xloroplastlarning o‘zaro qo‘shilishidan gibridlar xosil bo‘lishi isbotlangan. Uchta va undan ortiq ota-ona hujayralarining qo‘shilish natijasida gibridlar olingan. Gibridizasiya yo’li bilan olingan hujayralar yuqori moleqo’lali fiziologik faol moddalarni sintez kilib beradi. Bu hujayralarni cheksiz va doimiy ishlashi uchun yangi texnologiya yaratildi. Buni gibridom texnologiyasi deb ataladi. Gibridomlarni olish xozirgi vaqtda hujayra injeneriyasida eng muhim yunalishdir. Gibridom texnologiyaning asosiy maqsadi yuqori moleqo’lali moddalarni sintez kiluvchi gibrid hujayralarni ulmas «obessmertit'» hujayraga aylantirishdir. Buning uchun shish (rak) hujayrasi, gibrid yo’li bilan olingan hujayralar o‘zaro qo’shilib, gibridom olinadi. Ma'lumki, shish hujayrasi chegarasiz va doimiy tezlik bilan ko’payadi. Gibrib hujayralar esa syokinlik bilan ko’payadi. Ikkalasining 89 qo‘shilishidan olingan gibridomdan xaxlagancha moddalarni sintez qilish mumkin. Odam va hayvon organizmiga tashkaridan kirgan antigenlar – bakteriyalar, vireslar, begona hujayra yoki zaxarli moddalar, shu paytdan boshlab, limfositlar ularni yukota boshlaydi. Organizmda antigen ta'sirida maxsus hujayralrda xar bir antigenning uch ulchamdagi fazoviy strukturasini aniq taniydigan neytrallovchi oqsil – antitelo moleqo’lalari sintez qilinadi. Bu jarayon immun reaksiya deb ataladi. Immun reaksiya antitelo sintez kiluvchi maxsus lifosit hujayralar membranasiga antigen ta'sir etishi bilan boshlanadi. Limfositlar ikki populyasiyaga bo‘linadi. Ular T-limfositlar va V-limfositlar deb ataladi. Antigen ta'sirida T-limfositlardan limfoblast hujayralar, Vlimfositdan esa plazmatik hujayralar rivojlanadi. Limfoblast hujayradarida sintez qilingan antitelo moleqo’lasi hujayra ichida koladi va hujayra immunitetini ta'minlaydi. Plazmatik hujayralarda sintez bo‘lgan antitelo molleqo’lasi hujayra tashkarisiga sekresiya qilinadi va kon tarkibidagi antigen moleqo’lalroini boglaydi. 1975 yilda ingliz olimlari Keller va Mil'shteyn sun'iy sharoitda antitelo sinezlovchi limfosit hujayrasi bilan chyoksiz bo‘linuvchi rak hujayrasini bir-biriga qo’shish natijasida tabiatda uchramaydigan gibrid hujayra yaratdilar. Bunday gibrid hujayrani gibridoma deb atashdilar. Gibridom hujayrasini nafakat limfosit va rak hujayralarini qo’shish natijasida, balki maqsadga muvofik xar kanday hayvon yoki odam tukimasidan olingan hujayrani shish (rak) hujayrasi bilan qo’shib xosil qilish mumkin.