Kafedrasi abdullayev utkir azimovich

1-jadval 
Yaponiya makroiqtisodiy monetar indikatorlari o’zgarishi
188
, foizda 
Monetar indikatorlar 
Yillar 
2016 yilda 
2012 yilga 
nisbatan 
o’zgarishi, 
f.p. 
2012 
2013 
2014 
2015 
2016 
Pul massasining yillik o’sishi 
2,8 
3,2 
2,6 
4,2 
3,3 
0,5 
Inflyatsiya (deflyatsiya yillik 
darajasi 
- 0,7 
0,1 
0,0 
0,4 
2,7 
3,4 
Nominal YaIMning o’sishi 
4,7 
- 0,5 
1,5 
1,5 
1,5 
- 3,2 
1-jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki, 2014 yilda pul massasining yillik o’sish 
sur’ati 2010 yilga nisbatan sezilarsiz darajada oshdi. Bu esa, global moliyaviy 
inqirozning oqibatlarini bartaraf etishga qaratilgan tadbirlarning tugallanganligi va 
pullar taklifini tartibga solish choralarining natijasi bilan izohlanadi. 
2010 yilda Yaponiyada deflyatsiya kuzatilgan, 2014 yilda esa, inflyatsiya 
darajasini sezilarli darajada yuqori bo’lganligini ko’rish mumkin. 
2011 yilda Yaponiyada nominal YaIM hajmining qisqarganligi kuzatildi. 
Ammo 2012-2014 yillarda YaIMning past biroq barqaror sur’atlarda 
o’sayotganligi ijobiy holat hisoblanadi. 
Yaponiyada qimmatli qog’ozlar bozorining rivojlanganlik darajasining yuqori 
ekanligi Markaziy bankka ochiq bozor operatsiyalari orqali muomaladagi pul 
massasiga samarali ta’sir etish imkonini beradi. Yaponiya Markaziy banki ochiq 
bozor operatsiyalarini, asosan, REPO shaklida amalga oshiradi. Bunda qimmatli 
qog’ozlar markaziy bank tomonidan qayta sotib olish sharti bilan sotiladi. 
Hozirgi davrda Yaponiya Markaziy bankining ochiq bozor operatsiyalarida 
oldi-sotdi 
ob’ekti 
sifatida, 
asosan, 
quyidagi 
qimmatli 
qog’ozlardan 
foydalanilmoqda:

xazina veksellari; 

hukumatning obligatsiyalari; 

hukumatning o’rta va uzoq muddatli xazina majburiyatlari; 

korporativ obligatsiyalar; 

tijorat banklarining depozit sertifikatlari; 

korxonalarning tijorat veksellari. 
Yaponiyada Markaziy bankning qimmatli qog’ozni bevosita emitentning 
o’zidan sotib olishi ochiq bozor operatsiyasi hisoblanmaydi, balki kredit 
188
IMF “International Financial Statictics” ma’lumotlari asosida muallif tomonidan hisoblandi. 

---

 
operatsiyasi hisoblanadi. Chunki, qimmatli qog’ozni emitentning o’zidan sotib 
olish uni kreditlash hisoblanadi. Bundan tashqari, hukumatning qimmatli 
qog’ozlarining kursini saqlash maqsadida amalga oshiriladigan joriy operatsiyalar 
ham ochiq bozor operatsiyalari hisoblanmaydi. 
Evrozona mamlakatlarida monetar siyosatni Evropa Markaziy banki (EMB) 
amalga oshiradi. 
EMB evrozonada monetar siyosatni amalga oshirishni 1999 yilning 1 
yanvaridan boshladi. Buning uchun huquqiy asos bo’lib, Evropa Ittifoqini tuzish 
to’g’risidagi shartnoma, Evropa markaziy banklar tizimining Nizomi va EMBning 
Nizomi hisoblanadi. 
Evropa markaziy banklar tizimi EMB va Evropa Ittifoqiga a’zo bo’lgan 
mamlakatlarning markaziy banklaridan tashkil topgan. 
Evropa Ittifoqini tashkil qilish to’g’risidagi Shartnomaga muvofiq, 
EMBning asosiy vazifalari qilib quyidagilar belgilangan: 
– evrozonada monetar siyosatni ishlab chiqish va amalga oshirish; 
– xalqaro valyuta operatsiyalarini amalga oshirish; 
– xorijiy valyutalardagi rasmiy valyuta zaxiralarini saqlash va boshqarish; 
– to’lov tizimlarining uzluksiz ishlashini ta’minlash. 
EMB monetar siyosatining bosh maqsadi bo’lib, baholar barqarorligini 
ta’minlash hisoblanadi. Bu esa, aholi bandligi va iqtisodiy o’sishga EMB 
qo’shadigan muhim hissadir. EMB ana shu maqsadda Evrozonada iste’mol 
baholari indeksini 2 foizdan oshib ketmasligini ta’minlaydi. Bunda asosiy e’tibor 
kreditlarning foiz stavkalariga EMB tomonidan ta’sir etish hisoblanadi. 
Monetar siyosat bo’yicha qaror EMB boshqaruvchilar Kengashi tomonidan 
qabul qilinadi. Boshqaruvchilar Kengashining majlisi oyda ikki marta, payshanba 
kunlari o’tkaziladi. Birinchi majlisda iqtisodiy vaziyat va monetar siyosatning 
muvofiqligi baholanadi. Asosiy stavkalar bo’yicha qaror mana shu majlisda qabul 
qilinadi. Ikkinchi majlisda esa, EMBning boshqa vazifalari muhokama qilinadi. 
EMB boshqaruvining asosiy organi boshqaruvchilar Kengashi hisoblanadi. 
Boshqaruvchilar Kengashi Ijro direktoratining olti a’zosi va evrozonadagi barcha 
mamlakatlar markaziy banklarining boshqaruvchilaridan tashkil topadi. 
EMBning Bosh kengashiga quyidagilar kiradi: 
– EMBning Prezidenti va vitse – prezidenti; 
– Evropa Ittifoqiga a’zo bo’lgan 27 mamlakat markaziy banklarining 
boshqaruvchilari. 
Evropa markaziy banklar tizimiga EMB va Avstriya, Belgiya, Buyuk Britaniya, 
Germaniya, Gretsiya, Daniya, Irlandiya, Ispaniya, Italiya, Lyuksemburg, 
Niderlandiya, Portugaliya, Finlyandiya, Frantsiya, Shvetsiya markaziy banklari 
kiradi. 
Evropa markaziy banklar tizimiga a’zo bo’lgan, lekin evrozonaga kirmagan 
mamlakatlarning markaziy banklari – Buyuk Britaniya, Daniya va Shvetsiya 
davlatlarining markaziy banklari monetar siyosat bo’yicha qarorlar qabul qilishda 
ovoz berish huquqiga ega emas. Evrozonadagi barcha markaziy banklar EMBning 
qarorlarini so’zsiz bajarishlari shart. 

---

 
Shunisi ahamiyatliki, EMB evrozona mamlakatlarining hukumatlarini 
kreditlamaydi. 
Quyidagi jadval ma’lumotlari orqali Evropa Markaziy banki monetar 
siyosatining holatini tavsiflovchi asosiy monetar indikatorlarning dinamikasini 
tahlil qilamiz.