Кафедраси “ машиналар яратишнинг

Бузилмай ишлаш - машинанинг бирор вақт ичида ёки бирор иш муддатида ишлай олувчанлигини узлуксиз сақлаш хусусияти.
Узоқ хизмат қилиш – машинанинг техник хизмат кўрсатиш ва таҳмирлашнинг белгиланган тизимида охирги холатгача ишлай олувчанлигини сақлаш хусусияти.
Таҳмирлашга яроқлилик – машина шикастланишининг олдини олиш ва келиб чиқиш сабабларини топиш мумкинлиги ва уларни таҳмирлашда техник хизмат кўрсатиш йўли билан бартараф қилиш хусусияти.
Сақланувчанлиги – машинанинг сақлаш ва сақлашдан ҳамда ташишдан кейин ишга яроқли холатини узлуксиз сақлаш хусусияти.
Ишга яроқли холати - берилган параметр қийматини норматив техник хужжатларда белгиланган даражада сақлаган ҳолда белгиланган вазифаларни бажариш холати.
Ишга яроқсиз холати – машинанинг белгиланган вазифаларини бажариш хусусиятини характерловчи, камида битта белгиланган параметр қиймати норматив техник ва конструкторлик хужжатларда белгиланган талабларга мос келмайдиган холати.
Бузуқлик холати - машинанинг норматив-техник ва конструкторлик хужжатларда белгиланган талабларнинг бирортасига ҳам мос келмайдиган холати.
Ишламай қолиш – машинанинг ишлай олиш хусусияти бузилишидан иборат ходиса.
Ишлаш муддати - машинанинг ишлаш давомийлиги. Иш муддати соатда, километрда ва хоказоларда ўлчанади. Машинанинг иш муддати бир суткалик ёки сменалик, ойлик, йиллик, таҳмирлашлараро ва бошқа турларга бўлинади.
Техник ресурс - машинанинг ишлатила бошланишидан ёки капитал таҳмирлангандан кейин ишлатилиши.
Ишончлилик кўрсаткичлари қуйидагилар: иш вақтида ишламай қўйишлар сони, бузилмай ишлаш эҳтимоллиги, ишламай қолишдаги ўртача иш муддати, бузилмай ишлашгача ўртача иш муддати, гамма фоизли ресурс, ўртача хизмат қилиш муддати, ишламай қолишлар интенсивлиги, ишламай қолишлар оқимининг параметрлари.
Вақт бирлигидаги ишламай қўйишликлар сони, яoни отказларнинг ўзгариши машинанинг ишлаш давомийлигига боғлиқ. 15.1-расмда машина ишининг турли даврларида отказларнинг ўзгариши кўрсатилган.
0-t_n оралиқ – машиналарни ишга тайёрлаш даври; t_n- t_и оралиқ – машиналардан фойдаланишнинг нормал даври; t_и – t оралиқ-физик ишқаланиш содир бўлган давр.
Кўпгина машиналар учун нормал ишлаш оралиғида отказлар сонининг ўзгариши тахминан бир хил бўлган даврда ишончлилик коэффициенти қуйидаги ифода билан аниқланади.

R= e ^-t

бу ерда е – натурал логарифм асоси.

0

t_n

t_и

t

t

15.1-расм. Ишламай қўйишликлар ўзгаришини кўрсатувчи график.

Ишончлилик коэффициенти фойдаланиш вақтининг кўпайиши билан экспоненциал қоида асосида (15.2-расм) пасайиб боради. Ишламай қўйишликларга тўғри келадиган бажарилган иш – m, ишламай қўйишликларнинг ўзгаришига тескари миқдор, яoни m =1/. Агар t = 1/ бўлса, R = 1/ e = 0,4 бўлади; t = 0,1/ бўлганда R  0,9; t = 0,01/ бўлганда эса R = 0,99 га тенг.

t

15.2-расм. Ишончлилик коэффициентининг фойдаланиш вақтига
нисбатан ўзгариш графиги.