Кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини

ТАРБИЯ 
 
2.1. ГЭРМАНИЯДА ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ЖАРАЁНЛАРИНИНГ ЎЗИГА 
ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ. 
Германия маорифидаги асосий муаммо собиқ ГДР даги таълимни бир 
хил миллий меъёрга солишдан иборатдир. Асосий вазифа собиқ ГДР даги 
таълим тузилмасини янги меъёрга ва ўлчовга тушириш, оддий усул билан 
ГФР даги таълим тизимига ўтказиб қўйишдан иборат. Аммо, бунинг ҳам 
ўзига хос муаммолари бор. Биринчидан маблағ масаласи бўлса, иккинчидан 
собиқ ГДР даги таълим жараёни қатнашчиларининг бу ўзгаришга 
муносабатидир.
Германияда таълим давлат ва жамият томонидан ардоқланаётган соҳа 
бўлиб, у мамлакатнинг иқтисодий-ижтимоий ривожлантиришга баракали 
ҳисса қўшиб келмоқда.
Мактабгача тарбия. 
Мактабгача тарбия Германия таълим тизимида муқим босқич 
ҳисобланиб, унинг 100 йилдан ортиқ тарихи бор.
Германияда 
болалар 
боғчалари 
таълимнинг 
қуйи 
босқичи 
ҳисоблансада, лекин у давлат таълим тизими таркибига кирмайди.
Эски ерлардаги (собиқ ГДР га кирмаган ерлар) 24000 дан ортиқ 
боғчаларни маблағ билан таъминлаш турли жамоат ташкилотлари, хайрия 
бирлашмалари, корхоналар, хусусий шахслар, диний муассасалар 
зиммасидадир. Ота оналар ҳам қисман пул тўлайдилар. 3 ёшдан 6 ёшгача 
бўлган болаларнинг 80 фоизи болалар боғчасига қатнайди.
Боғчаларда таълим табақалаштириб олиб борилади. Германияда 
болалар боғчаларида одатда болалар тушгача тарбияланадилар. Куннинг 
иккинчи ярмида эса уйда, оилада бўладилар. Куни узайтирилган гуруҳлар 
ҳам мавжуд.
 

---

18 
Мактаб таълими 
Мажбурий таълим 6 ёшдан 18 ёшгача бўлган болаларга тегишли, бу 
жараён 12 йил давом этади. Бундан 9 йиллик (баъзи бир ерларда 10 йил) 
мактабда тўла ҳафталик ўқишини битиради, кейин ҳунар техника билим 
юртларида тўла бўлмаган ҳафталик ўқишида ўқийдилар.
Ўқиш давлат мактабларида текин. Хусусий мактаблар анча кам.
Бошланғич мактаб. Ўқиш 6 ёшдан бошланади ва 4 йил давом этади 
(Берлинда 6 йил). Дастлабки икки йил ўқиш давомида болаларга баҳо 
қўйилмайди.
Бошланғич мактабда 4 йиллик ўқишдан кейин ўқувчилар йўналиш 
босқичидаги мактабга ўтадилар. Бу ерда 5-6 синф босқичдаги йўналиш 
мактаб типига боғлиқ ёки боғлиқ бўлмаган ҳолда махсус дастур асосида 
ўқитилади, бунда болаларнинг ота-оналари мактаб типини танлаш ёки 
ўзгартириш имкониятига эга бўладилар.
Кейин болалар навбатдаги мактаб типига кўчадилар, булар- асосий, махсус 
мактаб (ривожланишда кечиккан болалар учун), реал билим юрти 
(математика ва табиий фанлар ўқитиладиган ўрта ўқув юрти); гимназия; 
умумтаълим мактаблари ва ҳок.
Деярли 30 фоиз бола 1-босқични тугатгандан кейин асосий мактабга ўтади. 9 
ёки 10 йиллик ўқиш тугатилгандан кейин касбий тайёргарликка ўтилади.
Асосий мактабни муваффақиятли тугатганлар ҳунармандчилик ва 
саноат корхоналарида турли касбни эгаллашлари мумкин.
Реал билим юрти асосий мактаб ва юқори босқич мактаби ўртасида 
туради. Бу ерда ўқиш 6 йил давом этади (5 синфдан 10-синфгача) ва тўла 
ўрта маълумот бериш билан тугалланади.
Билим юртини тугатувчилар махсус ўрта ўқув юртига ёки юқори 
босқичдаги ҳунар-техника мактабига кириб ўқиш ҳуқуқига эга бўлади. 
Иқтисодиёт ёки давлат хизматида ўртача мансабни эгаллаш учун реал билим 

---

19 
юртини тугаллаш зарур. Тўққиз йиллик гимназия (ўқиш 5-13 йиллик) 
Германиядаги юқори босқич, анъанавий босқич ҳисобланади.
Ислоҳ қилинган юқори босқич гимназиясидан ташқари яна махсус 
типдаги. масалан, иқтисодий, политехникага оид ва бошқа гимназиялар ҳам 
мавжуд.
Гимназияни битирганлик ҳақидаги етуклик аттестати олий ўқув юртида ўқиш 
имкониятини беради.
Умумтаълим мактабларини тугатганлиги тўғрисидаги гувоҳнома 
федерал ерлар томонидан тан олинади.
Махсус мактабларда умумий таълим мактабларда ўқиш имкониятига 
эга бўлмаган кар-соқовлар, кўзи ожизлар ва бошқа жисмоний, ақлий нуқсони 
бор болалар ва ўсмирлар таълим оладилар.
Вақтида таълим ололмаганлар учун кечки мактаблар ишлайди.