Кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини

Ҳунар-техника таълими. 
Ҳунар таълими Германия таълим тизимида муҳим аҳамиятга эга. 
Бунинг сабаби, Германияда юқори малакали ишчиларга бўлган талабнинг 
кучлилигидир. Тўлиқсиз ўрта мактабни битирувчиларнинг (9-10-синфлар) 79 
фоизи, тўлиқ ўрта мактабни битирувчиларнинг эса 20 фоизи ҳунар таълими 
тизимида билим олишни давом эттирадилар.
Германия ҳунар таълими тизими турли типдаги ўқув юртлари ва 
ўқитишнинг турли шаклларига эга. Энг кўп тарқалган ва ривожланган шакли 
ҳунар таълимининг ―Дуал‖ тизимидир. Бу тизимда таянч мактабларнинг 50 
фоизи ва тўлиқ ўрта мактабларнинг 16 фоизи ўқишни давом эттиради.
Махсус ҳунар билим юртлари ва ўрта махсус билим юртларига бу 
мамлакат таянч мактабларининг 25 фоизгача битирувчилари кирадилар. Бу 
турдаги ўқув юртларининг битирувчилари техника олий ўқув юртларида 
ўқишни давом эттиришлари мумкин.
Таълимнинг ташкилий шакллари ва унинг мазмуний асоси федерал 
қонунлар ва нормативлар билан мустаҳкамланган. Лекин Германиядаги 16 

---

20 
ернинг ҳар бири ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг хусусиятларидан 
келиб чиқиб, ўзларининг қонунлари билан уларга ўзгартиришлар 
киритишлари мумкин.
Ҳунар ва мутахассисликларнинг Давлат классификатори алоҳида 
аҳамиятга эга. У 532 расмий тан олинган ҳунарлар ва касбларни ўз ишига 
олади. Ана шу ҳужжат ўқув юртининг йўналишини белгилаб беради ва ўқув 
режалари, дастурларини яратишда асос бўлиб хизмат қилади. Ўқиш муддати 
касб-ҳунар мураккаблигига қараб турличадир.
Аксарият ҳолларда бу муддат 3-3,5 йилни ташкил қилади. ―Дуал‖ 
тизимининг афзаллиги шундан иборатки, ўқув жараёни ўқувчининг бўлажак 
меҳнат фаолияти билан чамбарчас боғлиқдир.
Олинаётган меҳнат кўникмалари ва билимлар ўқишдан меҳнат 
фаолиятига тўғридан-тўғри ўтиш имкониятини беради.
―Дуал‖ тизимидаги ҳунар таълимининг мазмуни умумлашган ҳолда федерал 
тавсияномаларда кўрсатиб ўтилади. Биринчи йил давомида асосий ҳунар 
таълими берилади.
Иккинчи йил давомида махсус ҳунар таълими берилади. Биринчи 
йилни битирганлар имтихон билан иккинчи йилга ўтади. Учинчи йилда 
махсус ҳунар таълими янада чуқурлаштирилган ҳолда давом эттирилади. 
Учинчи йилдан сўнг битирув имтихонлари қабул қилинади. Имтиҳондан 
ўтган битирувчиларга махсус касб ҳунар эгаллаганлигини тасдиқловчи 
диплом берилади. Ҳунар мактабларининг дипломлари олий ўқув юртларига 
кириб ўқиш ҳуқуқини бермайди. Қабул қилишнинг асоси бўлиб ўқувчилар 
ота-оналарининг корхона ёки ташкилот билан тузган шартномалари ёки ота-
оналарнинг ҳунар билим юрти билан тузган шартномалари хизмат қилади. 
Ўқув юртлари ўзларининг битирувчиларини ишга жойлаш муаммолари 
билан шуғулланмайдилар.

---

21 
Ҳунар таълими дастурларининг мазмундорлиги ва самарадорлиги Федерал 
ҳунар таълими институти томонидан амалга оширилади (унда 700 дан ортиқ 
ходим ишлайди).