K. Z. Homitov iqtisod fanlar doktori, dotsent

. (7.2.3)

Bu yerda: 𝜎²- dispersiya;
x – har bir kuzatilyotgan opreatsiya bo‘yicha kutilayotgan natija;
̃𝗑 – o‘rtacha kutilayotgan natija;
n – operatsiyalar va kuzatuvlar soni.

O‘rtacha kvadratik farqlanish, bu dispersiyani kvadrat ildizi bo‘lib, quyidagicha aniqlanadi:
𝜎 = ^{√∑(𝗑−𝗑̃)}2^*𝑛 . (7.2.4)
^∑ 𝑁
Bu ko‘rsatkichlar absolyut o‘zgaruvchanlik parametrlaridir, ya’ni olinadigan natijaning o‘zgaruvchanlik darajasining absolyut miqdorini aniqlaydi.

Investitsiya loyihasi bo‘yicha olinadigan natijalarning o‘zgaruvchanlik darajasi nisbiy miqdorining variatsiya koeffitsiyentini hisoblash orqali aniqlanadi.
Bu ko‘rsatkich quyidgi formula bilan hisoblanadi:
𝑉 = ^±𝜎 * 100% (7.2.5)
𝗑̃
bu yerda:
V – variatsiya koeffitsiyenti, (%);
𝜎 – o‘rtacha kvadratik farqlanish;
̃𝗑 – o‘rtacha kutilayotgan qiymat.
Variatsiya koeffitsiyenti 0 dan 100% gacha o‘zgarib turishi mumkin. Variatsiya koeffitsiyenti qanchalik yuqori bo‘lsa, farqlanish yoki risk darajasi shunchalik yuqori bo‘ladi. Variatsiya darajasini baholashda quyidagi intervallardan foydalaniladi, ya’ni

• 
  0 dan 10% gacha – kam farqlanish;
  
• 
  10 dan 25% gacha – me’yorida farqlanish;
  
• 
  25% dan ortiq - yuqori farqlanish.
  

Investitsiya loyihalari bo‘yicha risk darajasi variatsiya koeffitsiyentiga to‘g‘ri proportsional.
Endi yuqoridagi ko‘rsatkichlar asosida investitsiya loyihalari bo‘yicha qo‘yilgan kapitalning o‘rtacha kvadratik farqlanishini aniqlashimiz mumkin.


7.2.1-jadval

A va B investitsiya loyihalariga qo‘yilgan kapitalning dispersiyasi (raqamlar shartli)

№ hodisa