К у р с н и н г у м у м и й м а с а л а л а р и д о н м а с с \ с и н и с \ Қ л \ ш в \ Қ а й г а и л л ш

§ я”
т ИГ
Уи сортлари (товар сорти)
Буғдой уни
96
Ж ан д ари ун (битта сортли)
85
Иккинчи сорт (битта сортли)
78
Икки сортли ва уч сортли
75
Уч сортли
72
Биринчи сорт (битта сортли)
Ж а в д а р уни
95
Ж ай д арп ун (битта сортли)
87
П ўстд ан то зал ан ган (б итта сортли)'
63
Кепакснз ун (битта сортли)
Буғдой ва ж ав д ар уни
96
битта сортли
аралаш м асн (70 % буғдон
ва 30 % ж авд ар )
Ж а в д а р ва буғдой уни
95
битта сортли
аралаш м асн (60 % ж авдар.
ва 40 % буғдой)
Д о н н и ц а й т а и ш л а ш д а д о н т у зи л и щ и б и р -б п р н д ан ф а р ц ц и л и - 
ш и саб аб л и ҳ а м д а ц а й т а и ш л а ш у с у л л а р и г а ц ар аб у м у м и й ц аб у л
ц и л и н г а н м и ц д о р д а 
( 7 0 — 7 2 — 78) бир ёк и бир и еч а 
со р т л и у н
ол и ш м ум ки н .
Д о н н и то р ти ш т у р л а р и . У и ў зи н и н г си ф ат к ў р с а т к и ч л а р и бў- 
й и ч а со р т л а р и га в а у н ч и ц и ш м и ц д о р и га ц ар аб т у р л и ч а б ўлад и . 
Ш у б и л ан б и р га у н и и н г с и ф а т и д о н н и н г ту р и га ва н а в и г а ҳам. 
б огл и ц б ўлад и . Ш у н и н г у ч у н ҳ а м о д ам н и н г о в к а т л а н и ш р ац и о - 
н и д а бугдой ва ж а в д а р у н и д а н т а й ё р л а н г а н н о н л а р а р а л а ш ҳол-

---

д а б ў л и ш и т а в с и я
эти л ад и . М асал аы , ол и й ҳ а м д а б и р и н ч и н а в
у н л а р т а р к и б и д а о кси л м иц дори, ж а й д а р и у н ҳ а м д а и к к и н ч и сорт 
у н л а р и г а н и с б а т а н
к а м б ў л и ш и , ам м о о р га н и зм т о м о н и д аи ў з - 
л а ш т и р и л и ш и б и р м у н ч а я х ш и б ў л и ш и м а ъ л у м .
И к к и н ч и сорт ҳ ам д а ж а й д а р и у н л а р д а у гл ев о д м и ц д о р и к а м
б ў л с а д а , оц си л ҳ а м д а Bi г у р у ҳ и г а к и р а д и га н ви там и н , м и н ер а л
м о д д ал ар , к а р о т и н , к л е т ч а т к а м и ц д ори б и р м у н ч а ю ц ори б ўлад и .
20-расм. Д он ни ц ай та п ш л ап д и ган зав о д л ар д а дон м ай д алай - 
дп ган ы аш и п ал ар н и ж о й л аш ти р и ш схем аси:
1-цапат — м айдалайднган дастгоҳ; 
2-цапат — магнитли колонка; Л-ца- 
ват — цайта иш лангаи м аҳсулотларви аж ратади ган маш иналар; 4-қават 
— элак; 5-цаоат — турли хил пнеомотранспортёрли ж иҳоэлар (дон ту- 
ш пргичлар, фильтрлар, пентиляторлар).

---

К е и а к л и ва 2-сорт у н д а В |, В 2, Р Р ва Е в и т ам и н л ар и бўли б, 
б у л а р о л и й в а 1-сорт у и л а р д а д е я р л п б ў лм ап д п . У н д а т у р л и ф ер- 
м е н т л а р (п р о т о и н а з а л а р , д ек с тр и н о ге н а м и л а за , л и ы аза ва б о ш к а- 
л а р ) ҳ а м б ў лад и .
Д а в л а т с т ан д а р т
т а л а б и га ж а в о б
б ер ад и ган у н ва ё р м а л а р
т а й е р л а ш у ч у н д о н н и то р ти ш д а т у р л и х и л у с у л л а р ҳ а м д а
м а ш и -
п а л а р д а и ф о й д ал а н и л а д и . Д о н н и т о р ти ш ту р и га ва т еги р м о н н и и г 
и а ҳ с у л о т ч и ц а р и ш ц у в в ат и га ц а р а б к а й т а и ш л а ш сх ем аси т у р л и ­
ча б ўлад и .
32. Буғдой ва ж а в д а р унининг уртача химиявий таркиби, %
Маҳсулот тури
Р
О
қс
и
л
О
Z
С.
а
В  О
са
н
о
р
ч
Ч
0
е
с.
о
.Я*
Буғдой уни:
Олий сорт
14,0
10,3
0 9
74,2
0.1
0,5
1373
1-сорт
14,0
10,6
7,2
73.2
0,2
0,7
1382
2-сорт
14,0
11,7
1,8
70.8
0,6
1,1
1378
/К ай дар ун
14,0
12,5
1,9
68,2
1,9
1,5
1357
Ж а в д а р унн:
Кспаксиз
14,0
6 9
1.1
76.9
0,5
0,6
1369
Пустдам тозаланган
14,0
8 9
1.7
73,0
1.2
1,2
1365
Ж ай д ар и ун
14,0
10,7
1,6
70.3
1,8
1,6
1348
Д о н д ан ун т о р т ш ш ш н г 
и к к и т у р и м а в ж у д . 
Б и р и н ч и с и , дон 
бир м а р т а то р ти л и б у н о л и н ад и , и к к и н ч и с и д а эса дон ц а й т а -ц а й - 
та т о р ти ли б у н о л и н ад и . Б и р и н ч и т у р д а ун о л и ш д а дон т еги р - 
м ондаи бир м а р т а ў т к а зи л а д и . И к к и н ч и т у р д а эса дон т еги р м о и - 
д ан ц а й та -ц а й т а ў т к а з и л а д и . Д о н ц а й т а -ц а й т а т о р ти л га н т а ц д и р д а
7 0 —7 8 % г а ч а и с т е ъ м о л у ч у н и р о ц л и у н о л и ш м ум ки н.
Д о н н и м а й д а л а б у н г а а й л а н т и р и ш ун т е ги р м о н л ар и д а а м а л г а
о ш и р и л ад и . Ц ад и м д а оц ар су в в а ш ам о л к у ч и б и л а н и ш л а й д и г а н
т е гп р м о н л а р д ан
ф о й д а л а н и л га н . 
Ҳ о зи р ги зам он т е ги р м о н л а р и
э л е к т р эн ер ги яси ё р д ам и д а и ш л а й д и , к ў п г и н а ж а р а ё н л а р авто- 
м а тл а ш т н р и л г а н . 
Д он н а в л а р и в а с о р т л а р и б ў й и ч а эл е в а т о р д а
с ац л аи а д и . У н и ш л а б ч и ц а р и ш за в о д л а р и тех н о л о ги и ж а р а ё н л а - 
р и д а дон н и н г ў з -ў з и д а н т ў к и л и ш х^онуниятидан ф о й д ал а н и л а д и . 
У н н авод лари 5 — 7 ц а в а т д а н и б о р а т бўли б, дои эн г ю цори ц а в а т - 
д ан п а ст к и ц а в а т л а р г а и ш л а н и б т у ш и р и л а в е р ад и .
Д ои теги р м о и га т у ш и ш д а н о л д и н дон т о за л а ш б ў л и м и д а то- 
з а л а мади, ю ви ш м а ш и н а л а р и д а т у к л а р и а ж р а т и л а д и , д о н га и ш - 
лов б сри л и б , к о н д и ц и я л а н а д и
ва у и у ч у н а ж р а т и л г а н д о н а р а - 
л а ш т и р н л а д и . 
Т о з а л а н г а н
ва а р а л а ш т и р и л г а н
дон у н т о р т и ш
б ў л и м и га б ер и л ад и . У п тай ёр б ў л га ч ж ў н а т и ш б ў л и м и д а м а ш и н а
би лан ц о п л ар га с о л и н а д и в а а в т о м а т и к т а р з д а то р ти лад и .
У н и и и г с и ф а т к ў р с а т к и ч л а р и . У н н и и г с и ф а т к ў р с а т к и ч л а р и
д а в л а т с т ан д а р т и о р ц а л и б а ҳ о л а н а д и . Б у к ў р с а т к и ч л а р н и 2 г у -

---

р у ҳ г а а ж р а т и ш м у м к и н . Б и р и н ч и г у р у ҳ г а к и р а д и г а н к ў р с а т к и ч - 
л а р у н н и н г сорти в а у н ч и ц и ш м и ц д о р и д ан ц а т ъ и н а з а р я г о н а
т а л а б асоси д а ц ў й и л и б , 
б у н га у н н и н г ҳ и д и , т а ъ м и , ғи ч и р л а ш и , 
н ам ли ги , з а р а р к у н а н д а л а р б и л а н за р а р л а н г а н л и г и , ҳ а р х и л бе­
гон а а р а л а ш м а л а р н и н г б ў л и ш и к а б и л а р к и р а д и . И к к и н ч и г у р у ҳ - 
га к и р а д и га н к ў р с а т к и ч л а р у н н и н г со р ти га в а у н ч и ц и ш м и ц до­
ри га ц ар а б ц ў й и л а д и . Б у г у р у ҳ г а ц у й и д аги ч а т а л а б л а р к и р а д и : 
ран ги , к у л м иц дори, б угд ой у н и у ч у н хом к л е й к о в и н а м и ц дори
к а б и л а р .
Д а в л а т с т а н д а р т и
т а л а б и б ў й и ч а у н н и н г
н а м л и г и 15% д ан
ю цори б ў л м асл и ги лозим . А га р д а у н н а м л и г и ю ц ори б ў л са, сац ­
л а н и ш м у д д ат и ц и с ц а р и ш и б и л ан б и р г а л и к д а у н м о го р л аш и , п и - 
ровар д н а т и ж а д а а ч и ш и м у м ки н . Ш у б и л ан б и р г а л и к д а у н ж у д а
тез в ац тд а ў з -ў з и д а н ^ и з и б к е т ад и . А гар н а м л и г и ж у д а п аст б у л ­
са ҳ ам ( 9 — 1 3 % ) у н н и н г с и ф а т и тез б у зи л а д и .
14амлиги ю ц ори б ў л г а н ун ц ў л д а сициб к ў р и л г а н д а сочи либ
к етм ай д и , ц у р у ц у и эса с и ц и л с а ҳ ам сочи либ к етад и .
Д о н н и н г т у р и га ц ар аб у н ў зи г а хос ҳ и д г а эга б ў л и ш и л ози м . 
Б о ш ц а, т а ш ц а р и д а н ц а б у л ц и л и н га н ҳ и д б ў л м а с л и ги к е р а к . Ч у н - 
ки д о н л ар т у р и г а ц а р а б у з и г а б егон а ҳ и д л а р п и си п ди рн б о л и ш
х у с у с и я т и т у р л и ч а б ў л ад и . А гар и ст еъ м о л э т и л а д и г а н д он дан в а
т а й ё р л а н г а н у н д а н ў зи г а хос б ў л га н ҳ и д д а н т а ш ц а р и бегон а ҳ и д
к ел са, бу ш у м а ҳ с у л о т н и н г к а м ч и л и ги бўли б, д а в л а т с т ан д а р т и
б ўй и ч а ц а б у л ц и л и ш р у х с а т эти л м ай д и .
ў з - ў з и д а и ц и зи га н ёк и м о ғо р л аган д о н д ан у н т а й ё р л а н г а н д а
у н д а н ш и р и н ёк и а ч и ган ҳ и д к е л и ш и м у м к и н . Б у эса ш у м а ҳ с у - 
л о тн и и ст еъ м о л эт и ш га я р о ц си з ҳ о л га к е л г а н л и г и д а н д ар а н бе­
р ади . У н н и н г 
т а ъ м и ч у ч у к , т а ъ м с и з, 
ач ч и ц ёк и т а х и р б ў л и ш и
р у х с а т эти л м ай д и .
Я х ш и т о за л а н м а га н
д о н н и т о р тга н д а
в а теги р м о н д а д о н н и
м а й д а л а й д и га н у с к у н а л а р т ў гр и и ш л а т и л м а г а н ёки с о зл а н м а г а н
т ац д и р д а у н г и ж и р л а ш и м у м ки н . А й р и м п а й т л а р д а я х ш и т о за- 
л а п м а г а и вагон ёки а в т о м а ш и п ал а р д а доп т а ш и л га н д а , донни 
т о за л а ш ж а р а ё н и д а т ў л и ц то за л а н м а й д и , н а т и ж а д а у н т а р к и б и г а
ц у м ва б ош ц а а р а л а ш м а л а р ц ў ш и л и б ц о л и ш и м у м к и н . Б у н д а й
д о н л ар д ан т о р т и л г а н у н г и ж и р л а ш и м у м ки н .
У н т а р к и б и д а ҳ а р ц а н д а й
з а р а р к у н а н д а ц а й си
с т а д и я с и д а
(тухум , гу м б а к , л и ч и н к а , к а п а л а к ) л и ги д а н ц а т ъ и н а з а р б ў л м ас- 
л и г и к е р а к . А гар у н т а р к и б и д а бирор з а р а р к у н а н д а б ў л са, бу у н
д а в л а т с т а н д а р т и т а л а б и г а к ў р а ц а б у л ц и л и н м ай д и .
У н н и н г со р ти д ан в а т у р и д ан ц а т ъ и н а з а р у н т а р к и б и д а ҳ а р
х и л а р а л а ш м а л а р н и н г б ў л и ш и д а в л а т с т ан д а р т и б ў й и ч а б ел ги л ан - 
г а н м и ц дорд ан
(0 ,0 5 % ) о ш м асл и ги
л ози м . 
К ам п и р ч о п о н н и н г 
у р у г и б ў л и ш и ц а т ъ и й м ан ц и л и н ад и .
У н т а р к и б и д а ги ҳ ар х и л бегон а з а р а р л и а р а л а ш м а л а р н и ан и ц - 
л а ш ц и й и и
б ў л г а н л и ги саб аб л и
б у н д ай а р а л а ш м а л а р м и ц д ори
дон н и ц а й т а п ш л а ш д а н о лди н а н и ц л а н и ш и л ози м . А гар з а р а р л и
бегон а 
а р а л а ш м а
м и ц дори д а в л а т с т а н д а р т и д а к ў р с а т и л г а н д а н
к у н б у л са, у н т а й ё р л а ш г а р у х с а т эти л м ай д и .

---

М е т ал л -т е м и р а р а л а ш м а л а р и н и дон я х ш и т о за л а н м а га н д а ё к и
ц а й т а и ш л а ш
ж и ҳ о з л а р и эск и р ган
т ац д и р д а у ч р ат и ш м у м к и н . 
Д о н м а с с а с и ё к и у н л а р н и м е т а л л (т ем и р ) а р а л а ш м а с и д а н т о з а ­
л а ш м ац сад и д а м ах су с м агп и т ц у р и л м а с и д а н ў т к а з и л и ш и л о зи м . 
С т ан д ар т б ў й и ч а ҳ а р к и л о гр ам м у н д а 3 мг гач а ч ан г ҳ о л и д а ги
м е т а л л (т ем и р ) а р а л а ш м а с и б ули н гага р у х с а т эти л ад и , си м ё к и
я с с и ҳ о л д а г и м е т а л л а р а л а ш м а с и н и н г б ў л и ш и ц а т ъ и й м а н э т и ­
л а д и .
Х ом к л е й к о в и н а м и ц дори ва с и ф а т и ҳ а м у н н и н г м у ҳ и м к ў р - 
с а т к и ч и ҳ и со б л ан ад и . Ҳ а р бир у н с о р ти у ч у й к л е й к о в и н а м и ц ­
д о р и в а
с и ф а т и б ел г и л а н га н . 
У н д а хом к л е й к о в и н а
м и ц д о р и
ц у й и д аг и ф о и зд а н
к а м б ў л м а сл и ги л о зи м : ол и й н а в д а — 28; 1- 
с о р т д а — 30; 2 -д а — 25; ж а й д а р и у н д а — 20. М ак ар о н т а й ё р л а ш д а
и ш л а т и л а д и г а н у н д а к л е й к о в и н а м и ц д о р и 32% д а н к а м б ў л м а с - 
л и г и лози м .
К у л м и ц дори у н н и ёциб а н и ц л а н а д и . О лий н а в д а ги у н д а к у л
м и ц д о р и 0 ,5 5 % д а н
о ш м асл и ги ; 
1-сортд а — 0 ,7 5 % , 2 - с о р т д а — 
1,25% г а ч а б ў л и ш и лози м .
Б у з и л м а г а н б угд ой у н и с а р ги ш т у с л и оц р а н гд а б ў л ад и , ж а в ­
д ар у н и эса оц ёк и к у л р а н г т у с д а б ў л а д и .
Б у г д о й у н и н и н г т е х н о л о ги к с и ф а ти н и а н и ц л а ш у ч у н х а м и р - 
и и н г ц о р и ли ш и , о ш и ш и д а ги г о в а к л и к в а б ош ц а к ў р с а т к и ч л а р н и
ц ай д ци ли б б о рувчи асбоб лар ц ў л л а н и л а д и .
ДОИДЛП ЁРМ А О ЛИ Ш
Ё р м а у н д а н к е й и н дон м а с с ас и н и ц а й т а
и ш л а ш н а т и ж а с и д а
о л и н а д и г а н м аҳ су л о тд и р .
Ё р м а к ў п и н ч а бугдой, сул и , а р п а , гр еч и х а, м а к к а ж ў х о р и , н ў - 
х а т с и н гар и д о н л а р и м а х су с м а ш и н а д а м ай д ал аб ёк и т еги р м о н д а 
торти б т а й ё р л ан а д и . Ҳ о зи р д а м а м л а к а т и м и зд а 30 д ан зи ё д ёр м а 
т у р л а р и и ш л аб ч и ц ар и л м о ц д а .
Ҳ ам м а ёр м а л ар к р а х м а л г а бой б ўли б, иисои оргапи.зм ида т е з 
ҳ а з м б ў л ад и га н м а ҳ с у л о т б ў л г а н л и ги у ч у н ҳам к ў п и н ч а ёш бо- 
л а л а р ва б ем о р л ар
р а ц и о н и га ҳ а м и ш а
к и р и т п л и ш и т а л а б этн - 
л ад и .
Ё р м а д он н и н г ф а ц а т м а гзи д а н т а й ё р л а н г а н л и г и у ч у н озиц -ов- 
ц а т л и к ц и м м ати ю ц о р и б ў л ад и . У н и н г х и м и я в и й т а р к и б и д он н и н г 
т у р и г а ва ёр м а т а й ё р л а ш т е х н о л о ги я с и г а ч ам б ар ч ас б оғл и ц . Ё р - 
м а д а 7 4 — 84% у гл е в о д л а р , 9 — 16% оц си л, 1— 7% мой, 0 ,5 — 2,2%
м и н ер а л м о д д ал ар б ўлад и .
Ё р м а ол и ш т е х н о л о ги я с и ц у й и д аги ж а р а ё н л а р д а н и б о р ат: дон 
м асс ас и н и бегон а а р а л а ш м а л а р д а н т о за л а ш ; д о н н и к а т т а к и ч и к - 
л и г и г а ц араб
а ж р а т и ш ; п ў ст и д а н а ж р а т и ш ; 
я д р о н и ц о б и ги д ан
а ж р а т и ш ; я д р о н и т у р л и у с у л л а р д а и ш л а ш (с и л л и ц л а ш , м а й д а - 
л а ш в а б о ш ц а л а р ). У м у м а н ёр м а и ш л а б ч и ц ар и ш ж а р а ё н и хом 
а ш ён и т а й ё р л аш в а д о н н и п ў с т и д а н
т о за л а ш м а ц с а д и д а у н и н г 
ю заси н н и ш л а ш к а б и ц и с м л а р д а н и б о р ат.
С и ф ати н и б ел г и л а й д и га н к ў р с а т к н ч л а р г а ёр м а п и н г р а н г и , ҳ и -

---

ди, т а ъ м и , н а м л и г и , б его н а а р а л а ш м а л а р н и и г б ў л и ш и , я д р о н и н г
(м а г и зн и н г ) соф ли ги , ёр м а н и н г бир х и л л и ги , м е т а л л а р а л а ш м а - 
л а р н и н г б ў л и ш и , з а р а р к у н а н д а л а р б и л а н з а р а р л а н и ш и к а б и л а р
к и р ад и . А й р и м
ё р м а л а р д а к у л м и ц д ори ан и ц л ан ад и . Ё р м а н и н г
н а м л и г и у н и н г т у р и г а ц а р а б 1 2 — 17% о р ал и ғи д а, м и н е р а л а р а - 
л а ш м а л а р н и н г м и ц дори 0 ,0 5 % б ў л а д и . Е р м а д а з а р а р л и а р а л а ш - 
м а л а р н и н г
м и ц дори
0 ,0 5 % г а ч а , т о за л а н м а га н , я ъ н и п ў с т и д а н
а ж р а т и л м а г а н дон м и ц дори 0,2 д ан 0 ,7 % гач а, м е т а л л а р а л а ш м а - 
л а р и э с а к и л о гр а м м и д а 3 м г г а ч а б ў л и ш и га р у х с а т эт и л а д и . З а ­
р а р к у н а н д а л а р б и л а н з а р а р л а н и ш и м у м к и н эм ас. Б у н д а н т а ш ц а ­
р и ё р м а н и н г к у л и н а р ц и м м а т и х а м ан и ц л ан ад и .
УН ВА Ё РМ А Н И САЦЛАШ
Д о н н и ц а й т а и ш л аб у н в а ё р м а о л н н га н д а н к ей и н ун ҳ и м о я
к о б и ғп д ан а ж р а л а д п ва т а ш ц и м у ҳ и т -таъ си ри га ж у д а с е зу в ч а и
б ўли б ц о л ад и . Т и р и к ҳ у ж а й р а г а хос б ў л га н б ар ч а ж а р а ё ш г а р у и 
в а ё р м а д а д ав о м этади . 
У н к и сл о р о д ю тиб, к а р б о н а т а н ги д р и д
ч и ц ар ад и . Ш у б и л ан б и р га у п д а о к с и д л а и и ш -ц ай т а р и л и ш ж а р а - 
ё н л а р и ҳ а м б ўлад н . Д он у н и н и с а ц л а ш д ав р и д а и к к п х и л ж а р а ё н
ю з б ерад и . Б п р н н ч н с и , у н д а н нон п и ш и р и ш х у с у с и я т и н и о ш н р а - 
ди, и к к и н ч и с и у н н и н г си ф а ти н и п а с а й т и р а д и .
У н н н с а ц л а ш д ав р и д а си ф а т и н и н г я х ш и л а н и ш и г а у н н и н г ети­